- لیلا پورابراهیمی، اعتبار- مجلس اعلام کرده به صورت سه شیفت در حال بررسی برنامه هفتم توسعه است و تاکید دارد برخلاف گذشته در این برنامه با همراهی دولت از کلی گویی پرهیز کرده همچنین وعده داده با اجرای این برنامه که هنوز تا نهایی شدن فاصله طولانی دارد کشور به ثبات اقتصادی می‌رسد، در همین بین و با توجه به طولانی شدن پروسه بررسی برنامه هفتم و اختلافاتی که بین مجلس و دولت ایجاد شده خبر می‌رسد برنامه ششم توسعه که پیش از این یکبار در سال ۱۴۰۱ تمدید شده بود برای سال هفتم نیز تمدید شده است.
اقتصاددانان و کارشناسان اقتصادی معتقدند در مسیر تدوین برنامه‌های پنجساله همواره شتابزدگی‌هایی اتفاق افتاده یا دو طرف چه مجلس و چه دولت از بدنه کارشناسی خوبی بهره‌مند نبوده‌اند، از طرفی آماری که از میزان تحقق برنامه ششم توسعه اعلام می‌شود(متغیر بین ۹ درصد تا ۳۰ درصد) ناامیدکننده است موضوعی که نهایتا تردیدها را در مورد سرنوشت برنامه هفتم توسعه دو چندان می‌کند.
شباهت آماری برنامه هفتم توسعه با برنامه ششم
«هادی حق شناس» تحلیلگر اقتصاد کلان در گفت‌وگو با اعتبار می‌گوید: اگر بخش نگارش برنامه هفتم را کنار بگذاریم خواهیم دید عددهای آن شباهت زیادی به برنامه‌های گذشته دارد، بدین معنی که در برنامه هفتم همچنان تاکید شده که عدد رشد اقتصادی باید ۸ درصد باشد و حدود یک سوم آن هم باید از محل بهره‌وری تحقق پیدا کند، یا گفته شده که نرخ تورم باید یک رقمی شود.
این کارشناس اقتصادی افزود: نکته مهمی که در اینجا توجه را جلب می‌کند این است که مگر هدف‌های کمی پیش‌بینی شده برای برنامه هفتم در شش برنامه گذشته نبود؟ چرا دولت یا دولت‌ها به آن اهداف نرسیدند؟ نکته دوم این است که برنامه هفتم به گونه‌ای تدوین شده که انگار اقتصاد ایران هیچ چالش جدی با اقتصاد بین‌الملل ندارد، و نکته سوم اینجاست که متأسفانه هیچ‌گونه آسیب شناسی جدی در خصوص شش برنامه گذشته انجام نشده است.
ایران ده‌ها هزار پروژه نیمه کاره و ناتمام دارد
دکتر حق شناس ادامه داد: چرا برنامه ششم توسعه که نزدیک‌ترین برنامه به برنامه هفتم توسعه است به اهداف مورد نظری که برای آن تعیین شده بود نرسید؟ و یک سوال مهم‌تر آنکه چرا و به چه علت برنامه ششم دو سال تمدید شد؟ به نظر می‌رسد در ایران هدف تنها نوشتن برنامه است و اینکه چنین برنامه‌هایی به تحقق برسند، اجرایی شوند یا نشوند موضوعی فرعی به حساب می‌آید.
تاکنون شش برنامه نوشتیم و نتوانستیم به اهداف و شاخص‌های اشاره شده دست پیدا کنیم بنابراین باید در برنامه‌نویسی خود تردید کنیم
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در ایران فقط تلاش می‌کنند که فقط یک برنامه‌ای بنویسند و تحویل بدهند دیگر به سرنوشت آن هیچ کاری ندارند در حالیکه طبق رویه معمول دنیا، وقتی برنامه‌ای نوشته و ابلاغ می‌شود اما به اهداف خود نمی‌رسد حتما باید مورد آسیب‌شناسی قرار بگیرد.
به عقیده وی یکی از معضلات جدی اقتصاد ایران پروژه‌های نیمه کاره است، این کارشناس مسائل اقتصادی در همین زمینه می‌افزاید: آمارهای مختلفی در این مورد وجود دارد اما نقطه مشترک همه این آمارها و گزارش‌ها این است که ایران ده‌ها هزار پروژه نیمه کاره و ناتمام دارد و هر دولتی که بر سر کار آمده و قدرت را در دست گرفته همین روند را ادامه داده است اما سوال اینجاست مشکل از کجاست؟ چرا پروژه‌های نیمه کاره در اقتصاد ایران به سرانجامی نمی‌رسند؟
دکتر هادی حق شناس تصریح کرد: تا زمانی که ما به این سؤالات مهم جواب ندهیم رویه همین طور باقی می‌ماند، یعنی برنامه را می‌نویسیم اما اجرا نمی‌شود و همین عدم اجرا ما را با چالش‌های متعددی مواجه می‌کند.
مجلس اعلام کرده به صورت سه شیفت در حال بررسی برنامه هفتم توسعه است پرسش دیگری که در اینجا مطرح می‌شود آن است که در نهایت برنامه هفتم (به فرض اجرایی شدن) ما را به کجا خواهد برد؟ هدف آن دقیقا چیست؟
این کارشناس اقتصادی در همین زمینه می‌گوید: مگر چه اتفاقی در کشور افتاده که نمایندگان سه شیفت در حال بررسی هستند؟ در حالیکه برای نگارش یک برنامه راهبردی پنجساله که کاری فکری، کارشناسی و تقنینی محسوب می‌شود به صبر و تحمل و بررسی همه جانبه نیاز است، وقتی که دولت لایحه برنامه هفتم را به مجلس ارائه داد تعداد احکام برنامه بسیار کمتر از تعداد احکامی بود که مجلس به آن اضافه کرد از طرفی چند هزار پیشنهاد را هم نمایندگان مطرح کرده‌اند. اما ابهامی که در اینجا وجود دارد این است که اگر لایحه دولت جامع و کامل بود آیا نیاز بود مجلس بیش از ۹۰۰ حکم به این برنامه اضافه کند که بعد از آن بخواهد در سه شیفت آن را مورد بررسی قرار دهد؟ همه اینها اشکالات اساسی برنامه هفتم توسعه هستند.
کدام آرزو و ایده‌آل در شش برنامه گذشته تحقق پیدا کرد؟
وی تصریح کرد: اشکال دیگر برنامه هفتم توسعه این است که ما فکر می‌کنیم همه آرزوها و ایده‌آل‌های اقتصاد ایران باید طی ۵ سال آینده تحقق پیدا کند، اما واقعا تاکنون کدام آرزو و ایده‌آل ما در شش برنامه گذشته تحقق پیدا کرده است، آیا به طور مثال ما در شش برنامه گذشته توانستیم به نرخ بیکاری یک رقمی برسیم؟ آیا تورم در کشور یک رقمی شد؟ اینها دو شاخص مهم اقتصاد ایران هستند که هیچگاه به اهدافی که برای آنان ترسیم شده بودند نرسیدیم، حتی نرخ سود بانکی هم یک رقمی نشد و یا نرخ مشارکت اقتصاد ایران روند افزایشی پیدا نکرد.
سؤال اینجاست وقتی در اقتصادی به بزرگی اقتصاد ایران افغانستان رتبه اول سرمایه‌گذاری را کسب می‌کند نباید کمی به برنامه‌ها، راهبردها و به سیاست‌های اقتصاد ایران تردید کرد که این اقتصاد به چه نقطه‌ای رسیده که افغانستان در آن رتبه اول سرمایه‌گذاری را دارد؟
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: با توجه به اینکه ما شش برنامه نوشتیم و نتوانستیم به اهداف و شاخص‌های اشاره شده دست پیدا کنیم بنابراین باید در برنامه‌نویسی خود تردید کنیم و نباید در برنامه هفتم همان اعداد و ارقام گذشته را اینبار با یک ادبیات دیگر تکرار نماییم بلکه باید مسأله‌یابی را در اولویت قرار دهیم.
هادی حق شناس معتقد است؛ قرار نیست اگر در اقتصاد ایران ۱۰ مسأله وجود دارد هر ۱۰ مسأله طی برنامه پنجساله حل شود، به گفته وی مسائل اقتصاد ایران از نرخ بیکاری گرفته تا یک رقمی کردن نرخ تورم، تسهیلات بانکی و سپره‌ها باید اولویت‌بندی شده و به صورت تدریجی برای حل آن برنامه‌ریزی و هدفگذاری شود سپس در این بین مسائل بین‌المللی که اقتصاد ایران متأثر از آن خواهد بود را هم مورد توجه قرار داد.
برنامه‌های پنجساله باید آسیب‌شناسی شوند
این تحلیلگر اقتصادی اضافه کرد: طبق آماری که در چند وقت اخیر منتشر شد افغانستان رتبه اول سرمایه‌گذاری در ایران را دارد سؤال اینجاست وقتی در اقتصادی به بزرگی اقتصاد ایران افغانستان رتبه اول سرمایه‌گذاری را کسب می‌کند نباید کمی به برنامه‌ها، راهبردها و به سیاست‌های اقتصاد ایران تردید کرد که این اقتصاد به چه نقطه‌ای رسیده که افغانستان در آن رتبه اول سرمایه‌گذاری را دارد، البته قصد ندارم این سرمایه‌گذاری را زیر سؤال ببرم زیرا بایستی از هر کجای دنیا سرمایه جذب کرد اما باید توجه داشت که اقتصاد افغانستان، اقتصادی کوچک است پس سرمایه‌گذاری آن‌ها در اقتصاد ایران، سرمایه‌گذاری کوچکی محسوب می‌شود، در حالی که اقتصادهای بسیار بزرگی در دنیا وجود دارند که ده‌ها و صدها برابر اقتصاد افغانستان هستند اما چرا آن‌ها در اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری نمی‌کنند؟ بنابراین برای درک بهتر واقعیت‌ها باید از این زاویه به موضوع نگاه کرد، معتقدم برای کمک به اقتصاد ایران و برون رفت از چالش‌ها باید در برنامه‌های پنجساله و خصوصا همین برنامه هفتم توسعه چنین مسائلی به دقت آسیب‌شناسی شوند زیرا در غیر اینصورت کاری از پیش نخواهیم برد.
