جدیدترین پژوهش مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تحت عنوان «هوشمندسازی و توسعه فناوری، حلقه مفقوده بخش صنعت کشور» اطلاعاتی از سهم محصولات با فناوری متوسط و بالا در کالاهای تولیدی و سبد صادرات ایران ارائه کرده است.
به گزارش اعتبار و به نقل از ایسنا، ایران در شاخص «شدت صنعتی شدن» رتبه ۳۵ و در شاخص «سهم ارزش افزده صنایع با فناوری متوسط و بالا از ارزش افزوده کل صنعت» رتبه ۲۴ را کسب کرده که امتیازی بالاتر از متوسط جهانی است، اما امتیاز شاخص«سهم ارزش افزوده صنعتی از تولید ناخالص داخلی» حدود یک سوم متوسط جهانی است که این امر حاکی از جایگاه پایین بخش صنعت در اقتصاد ایران است.
از طرف دیگر رتبه ۱۱۲ ایران در شاخص «سهم صادرات صنعتی از کل صادرات» حاکی از توان رقابتی پایین تولیدات صنعتی کشور در مقابل محصولات مشابه خارجی است که این موضوع در شاخص «کیفیت صادرات صنعتی-۹۲» نیز نمایان است.
همچنین با وجود بالاتر بودن امتیاز شاخص «سهم ارزش افزوده صنایع با فناوری متوسط و بالا از کل ارزش افزوده صنعتی-رتبه ۲۴» ایران از متوسط جهانی، این پژوهش می‌گوید که محصولات با فناوری متوسط و بالا سهم چندانی در سبد صادراتی کشور ندارند.
طبق بررسی‌های مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی سهم صادرات صنایع منبع محور ۶۶ درصد، سهم صنایع با فناوری بالا کمتر از یک درصد و سهم صنایع با فناوری متوسط ۲۶ درصد از کل صادرات صنعتی است.
علاوه بر این‌ها صنایع منبع محور سهم غالب، معادل ۳۰ درصدی را از کل صادرات کشور دارند و این در حالی است که سهم صنایع با فناوری بالا از کل صادرات کشور نزدیک به صفر است.
سهم کمتر از یک درصدی هزینه‌های تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی
آن طور که در این پژوهش بررسی شده، یکی از عواملی که منجر به توسعه پایین‌تر صنایع با فناوری بالا در مقایسه با صنایع منبع محور در کشور شده، سهم کمتر از یک درصدی هزینه‌های تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی است. این در حالی است که در عمده کشورهای توسعه یافته نظیر ژاپن، آمریکا، آلمان و چین سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه ازGDP در بازه دو تا پنج درصدی است.
اما نکته مهم آن است که در برنامه‌های پنج ساله سوم، چهارم و پنجم توسعه کشور برای سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی هدف‌گذاری ۳ درصدی شده بود و این هدف در برنامه ششم توسعه به ۴ درصد افزایش یافت.
اما به لحاظ عملکردی مقدار این شاخص در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به ترتیب برابر با ۰٫۶۵، ۰٫۵۸ و ۰٫۴۳ بود که نتیجه آن در جایگاه ۷۴ ام ایران در شاخص «سهم ارزش افزوده صنعتی در GDP» و پایین بودن توان رقابتی محصولات صنعتی (رتبه ۱۱۲ در شاخص «سهم صادرات صنعتی از کل صادرات») مشخص است.
این گزارش در ادامه پیشنهادهایی برای حرکت به سمت صنایع با فناوری بالا ارائه کرده که نوسازی و بازسازی صنایع، ایجاد حمایت و مشوق برای صنایع با فناوری بالا، منوط کردن اعطای جواز تأسیس و پروانه‌های توسعه‌ای به استفاده از فناوری‌های روز، اعطای مشوق‌های مالی و تجاری به واحدهای صنعتی پیشرو در به‌کارگیری از تکنولوژی‌های روز، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در صنایع دانش محور (هایتک) از طریق تامین بخشی از هزینه‌های تحقیق و توسعه توسط صندوق نوآوری و شکوفایی یا تامین بخشی از سرمایه صندوق پژوهش و فناوری تخصصی در آن صنعت از طریق اخذ درصدی از سود ناشی از یارانه انرژی از صنایع اشباع مانند پتروشیمی و فولاد از جمله این پیشنهادات است.
