لیلا پورابراهیمی، اعتبار- فرآورده‌های نفتی جزو کالاهای انحصاری محسوب می‌شود و قاچاق سوخت به عنوان یکی از معضلات مرتبط با آن، پدیده‌ای است که با بررسی جزئیات و لایه‌های پنهانش می‌توان سویه‌های پیدا و ناپیدای بسیاری را آشکار کرد که سرمنشأ هر کدام از آنها به ناکارآمدی اقتصادی، نوسانات نرخ ارز و ضعف در سیاست‌گذاری کلان برمی‌گردد، پدیده‌ای که با توجه به نوع قیمت‌گذاری و توزیع سوخت در ایران و بسیاری از موضوعات اقتصادی و معیشتی مرتبط به ویژه در استان‌های مرزی شرقی و غربی شدت بیشتری به خود گرفته است.
تفاوت قیمت مهم‌ترین دلیل قاچاق سوخت
احمد وحیدی وزیر کشور اخیرا در همین مورد گفته: در حال حاضر با پدیده قاچاق سوخت از ایران به پاکستان از طریق مرزهای شرقی کشور مواجهیم، طبق تحلیل وی به طور مثال در پاکستان قیمت سوخت ۶۰ هزار تومان و در ایران ۱۵۰۰ تومان است، بنابراین تفاوت بسیار بالای قیمت‌ها در کشورهای همسایه و ایران مهم‌ترین دلیل قاچاق سوخت محسوب می‌شود.
ناگفته نماند که با توجه به مصادیقی که در سال‌های اخیر مشاهده کردیم ایجاد انواع بحران‌های اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی از دیگر تبعاتی است که با ادامه‌دار شدن قاچاق سوخت دور از انتظار نبوده و نیست. مسئولان چه در بخش قانونگذاری و چه در حوزه اجرایی و نظارتی هنوز نتوانسته‌اند مدل قابل قبولی را برای این معضل تعریف و پیاده کنند. به گونه‌ای که دائما انگشت اتهام به سمت مردم نشانه نرود.
قاچاق روزانه ۵۰ میلیون لیتر سوخت از کشور
آمارها در مورد میزان و حجم قاچاق سوخت در کشور متناقض و گاهی بسیار عجیب است، «رضا نواز»، سخنگوی صنف جایگاه‌داران سوخت کشور چند هفته پیش در همین زمینه گفت؛ سالانه ۲ میلیارد لیتر سوخت از ایران به پاکستان قاچاق می‌شود، وی معتقد است این حجم از قاچاق سوخت به معنای خروج روزانه ۲۴۰ نفتکش از مرزهای شرقی کشور است و اگر این آمار صحیح باشد، مسأله کولبری و انحراف از جایگاه سوخت مطرح نیست زیرا مردم عادی نمی‌توانند این حجم از سوخت را جابه‌جا کنند.
مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس: شاید رویمان نمی‌شود بگوییم یک و نیم میلیارد لیتر، آمار رسمی قاچاق سالانه سوخت مایع در نیروگاه‌ها است. عمده قاچاق گازوئیل در ایران توسط نیروگاه‌ها و با انواع حساب‌سازی و فاکتورسازی انجام می‌شود.
بر اساس گزارش ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال گذشته قاچاق بنزین در کشور رشد ۲۵۰ درصدی و قاچاق گازوئیل ۶۹ درصد داشته است این گزارش اضافه کرده با احتساب به این آمار و ارقام می‌توان گفت روزانه ۵۰ میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق می‌شود.
۱۰ میلیون لیتر گازوئیل غیب می‌شود؟!
در همین زمینه رسانه‌های حامی دولت هم اعلام کردند طبق برآورد نهادهای تخصصی به نظر می‌رسد مجموع قاچاق بنزین و گازوئیل از ایران روزانه حدود ۱۵ میلیون لیتر باشد که بیانگر خسارتی بالغ بر ۴ میلیارد دلار در سال است. همچنین آماری که جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ارائه داده نیز قابل تأمل است به گفته وی طبق برآوردها روزانه ۷۵ میلیون لیتر گازوئیل در کشور مصرف می‌شود و مشخص نیست برای ۱۰ میلیون لیتر گازوئیل باقیمانده در کشور چه اتفاقی می‌افتد.
بر اساس آماری که چند ماه پیش این شرکت از قاچاق سوخت در ایران ارائه داده روزانه ۵ میلیون لیتر بنزین در کشور قاچاق می‌شود، آماری که همچنان روند افزایشی به خود گرفته و سیاست‌های دفعی و مقابله‌ای را ناکام گذاشته است، سالاری می‌گوید بخشی از قاچاق سوخت از طریق مهاجرت کارت‌های هوشمند سوخت انجام می‌گیرد استدلالش هم این است که حدود ۱۹ میلیون خودرو و کارت سوخت در کشور وجود دارد که بخش اعظم سهمیه آزاد آنها هرگز استفاده نمی‌شود.
نتیجه‌ای که می‌توان از این آمارها و گزارش‌ها گرفت این است که ظاهرا کارت‌های سوخت با انگیزه قاچاق به استان‌های مرزی انتقال داده می‌شوند زیرا اطلاعات شرکت ملی پخش فرآوردهای نفتی ایران نشان می‌دهد ظرف چند روز اول ماه سهمیه این کارت‌ها خالی شده است.
نیروگاه‌ها هم در ایران گازوئیل قاچاق می‌کنند
البته در مورد ابعاد وسیع قاچاق سوخت نمی‌توان و نباید تنها از این زاویه سخن گفت، ظاهرا در موضوع غیب شدن سوخت مایع پای نیروگاه‌ها در میان است تا جایی که عضو کمیسیون انرژی مجلس را مجبور کرد تا در این مورد افشاگری کند.
طبق آنچه که رسانه‌های پاکستانی با استناد به گزارش آژانس اطلاعات دولت این کشور منتشر کردند ظاهرا مقامات و مسئولان دولتی پاکستان در قاچاق سوخت از ایران دست دارند. تجارتی که دلالان برای انتقال پول آن از سیستمی تحت عنوان حواله هوندی استفاده می‌کنند.
«مالک شریعتی»، عضو کمیسیون انرژی در این افشاگری از نهادهای نظارتی و مجلس خواست فکری به حال حجم بالای تخلفات نیروگاه‌ها در قاچاق سوخت انجام دهند، وی در ویدیویی توضیح می‌دهد: شاید رویمان نمی‌شود بگوییم یک و نیم میلیارد لیتر، آمار رسمی قاچاق سالانه سوخت مایع در نیروگاه‌ها است. به عقیده شریعتی عمده قاچاق گازوئیل در ایران توسط نیروگاه‌ها و با انواع حساب‌سازی و فاکتورسازی انجام می‌شود.
اما خبرهای عجیب از قاچاق سوخت و افراد و سازمان‌هایی که برای کسب سودهای نجومی در این امر مشارکت دارند به اینجا ختم نمی‌شود زیرا طبق آنچه که رسانه‌های پاکستانی با استناد به گزارش آژانس اطلاعات دولت این کشور منتشر کردند ظاهرا مقامات و مسئولان دولتی پاکستان در قاچاق سوخت از ایران دست دارند. تجارتی که دلالان برای انتقال پول آن از سیستمی تحت عنوان حواله هوندی استفاده می‌کنند.
با توجه به موارد و شواهدی که از حجم رشد قاچاق سوخت از ایران به کشورهای همسایه از طریق مرزهای شرقی و غربی و حتی از طریق دریایی ارائه می‌شود باید راهکاری منطقی برای مقابله با این پدیده در دستور کار قرار گیرد به طوری که منافع اجرای آن به دور از هرگونه کارهای نمایشی، شعار تبلیغاتی و شوآف مستقیما به خود مردم برگردد و مانند سایر تصمیمات یک شبه دولت و مجلس به معیشت و اقتصاد آنان ضربه جدیدتری وارد نسازد.
