لیلا پورابراهیمی، اعتبار- تولید مسکن از مظاهر رشد اقتصادی کشورها محسوب می‌شود، این مؤلفه مهم و تعیین کننده که بخش‌های متنوعی در حوزه متغیرهای کلان اقتصادی زنجیروار به آن متصل است علاوه بر اینکه نیازهای اجتماعی را برآورده می‌سازد در تحرک بخشی و تسریع حرکت چرخ‌های اقتصادی کشور نیز تأثیر به سزایی دارد. مسکن همواره از فصول و موضوعات مهمی بوده که در خلال اجرای برنامه‌ها اول تا ششم توسعه، قانون بودجه و دیگر قوانین بالادستی و پایین دستی مورد توجه سیاستگذاران و دولت‌های وقت قرار گرفته است.
مردم نمی‌توانند حتی خواب خانه‌دار شدن را ببینند
فارغ از موضوعاتی که اشاره شد در شرایطی که بحران مسکن در ایران دهک‌های بیشتری را با خود درگیر کرده است، طبق آخرین آماری که از هزینه مسکن در سبد خانوارها اعلام شد، متوسط سهم مسکن در هزینه خانوارهای شهری در سال ۹۸ چیزی در حدود ۳۶ درصد است. «محمدرضا رضایی کوچی» رییس کمیسیون عمران مجلس نیز اخیرا با اذعان به اینکه مردم توان بازپرداخت اقساط ۱۲ میلیون تومانی برای وام مسکن دولتی را ندارند و با تایید کسری ۵ میلیون واحد مسکونی در کشور گفته: شرایط به گونه‌ای است که بسیاری از مردم خواب خانه‌دار شدن را هم نمی‌توانند ببینند چه برسد به جوانان.
با این وجود در حالی‌که برخی رسانه‌ها عدم توفیق مسکن مهر و شکست برنامه اقدام ملی مسکن را همچنان پوشش می‌دهند اما ظواهر نشان می‌دهد برنامه ساخت ۴ میلیون مسکن در عرض چهار سال دولت سیزدهم نیز چندان توفیقی نداشته و حتی به اذعان برخی تحلیلگران شروع نشده شکست خورده است. اما سوال اینجاست چه علل یا عواملی کشور را از رسیدن به اهدافش در حوزه مسکن ناکام کرد؟
از مسکن ۲۵ متری خانوادگی تا ۱۷ متری مجردی
بعد از طرح مسکن ۲۵ متری برای متاهلان مطابق با الگوی ایرانی و اسلامی، ظاهرا قرار شده مسکن ۱۷ متری برای مجردها در دستور ساخت قرار گیرد، این خبری است که در روزهای اخیر رسانه‌ای شده، در مورد مسکن ۲۵ متری واکنش طیفی از مسئولان ذیربط در دولت و مجلس یا شهرداری تهران گاهی تایید و گاهی تکذیب بود اما تاکنون در مورد مسکن ۱۷ متری اظهارنظر رسمی صورت نگرفته است.
دکتر آرمان: حتی اگر دولت زمین هم در اختیار متقاضیان بگذارد و مردم وام و تسهیلات بانکی بگیرند این کار کاملا غیرممکن و غیرکارشناسی است زیرا بانک‌ها منابع مالی کافی ندارند تا بتوانند چنین پولی را به متقاضیان مسکن پرداخت کنند.
دکتر «بهمن آرمان» اقتصاددان و کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با پایگاه خبری-تحلیلی اعتبار، ضمن اشاره به شعار دولت رئیسی برای ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال گفت: چنین اقداماتی در کارزارهای انتخاباتی جهان مرسوم است، معمولا کسانی که خود را در انتخابات کاندید می‌کنند وعده‌هایی می‌دهند و عموما روی مواردی که مردم نسبت به آن حساس هستند تکیه می‌کنند، همین اتفاقات و رویه‌ها در کشور ما هم وجود دارد، ناگفته نماند که در ایران کاهش شدید ساخت و ساز، افزایش شدید قیمت‌ها و سایر موارد مرتبط دیگر، موجب شده مسکن از حالت یک مشکل فراتر رود و چاره‌اندیشی برای برون رفت از این معضل به یک مطالبه و درخواست همگانی تبدیل شود.
شعار مسکن‌سازی دولت، ناامیدی مردم و سؤالات بی‌جواب
دکتر آرمان اضافه کرد: در همان زمانی که آقای رییسی در جریان کمپین انتخاباتی شعار ساخت چهار میلیون واحد مسکن در عرض ۴ سال را داد به هیچ عنوان مشخص نکرد که چگونه قرار است این کار را انجام دهد و یا اعتبارات آن قرار است از چه محلی تأمین شود اینها ابهاماتی‌ست اساسی که در اینجا وجود داشته و دارد، در ادامه هم مسئولان انجام این وعده جزئیات جدیدی را درباره آن مطرح نکردند، تنها تغییری که در برنامه مسکن مورد نظر دولت به وجود آمد این بود که قرار شد دولت به علت کمبود منابع مالی به جای ساخت مسکن، زمین در اختیار مردم قرار دهد.
این تحلیلگر اقتصادی افزود: در تغییر برنامه‌ای که دولت برای پیشبرد طرح ۴ میلیون مسکن در پیش گرفت گویا چند هزار هکتار زمین برای مردم فراهم شد، اما باید در نظر گرفت که واقعیت موجود چیز دیگری را نشان می‌دهد و آن این است که چنین راهکاری نمی‌تواند مسأله مسکن را در ایران به شکل قابل توجه، اصولی و ریشه‌ای حل کند، از طرفی بر فرض اینکه زمین هم در اختیار مردم بگذارند و مردم هم وام و تسهیلات بانکی بگیرند تا نسبت به ساخت مسکن اقدام کنند از حیث کارشناسی این یک امر کاملا غیرممکن است زیرا که بانک‌ها منابع مالی کافی در اختیار ندارند تا بتوانند چنین پولی را به متقاضیان مسکن پرداخت کنند.
وی اضافه کرد: هر چند که در مورد پیشرفت فیزیکی ساخت چهار میلیون مسکن آمار دقیقی از طرف وزارت راه و شهرسازی اعلام نمی‌شود اما شاهد هستیم که عملا کاری هم صورت نگرفته و ابهامات طرح زیاد است به همین خاطر مردم از وعده‌ای که داده شده ناامید هستند، تمام اینها در حالی است که ایران کلیه امکانات موجود برای ساخت مسکن نظیر مصالح ساختمانی، شیشه، لوازم بهداشتی، سیمان، فولاد و مابقی مشتقات را در اختیار دارد.
با روشی که پیش می‌رویم و با توجه به عدم نظرخواهی از کارشناسان اهل فن، بعید به نظر می‌رسد دولت حتی بتواند ۱۰ درصد از وعده‌هایی که در حوزه مسکن داده است عملی کند.
به عقیده این تحلیلگر اقتصاد کلان، ایران نه تنها می‌تواند نیاز داخلی خود را با این منابع پوشش دهد بلکه عملا صادرکننده این اقلام است. اما رکود در بخش مسکن و فعالیت‌های عمرانی باعث شده کارخانه‌های سیمان و کاشی و امثالهم با ظرفیتی کمتر از ظرفیت اصلی خود به تولید محصول بپردازند.
ساخت مسکن ۲۵ متری این روزها بیش از زمان دیگری بر سر زبان‌هاست، دکتر بهمن آرمان در این مورد می‌گوید: در مورد ساخت مسکن ۲۵ متری اظهار نظرهایی شده و رسانه‌ها هم به آن پرداخته‌اند اما در واقعیت تکذیب شده است و فکر نمی‌کنم که دولت برنامه‌ای برای ساخت مسکن ۲۵ متری داشته باشد.
ناتوانی دولت برای تحقق تنها ۱۰ درصد از وعده‌های مسکن
وی در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان با سیاست‌های دستوری بازار مسکن را کنترل کرد؟ و اینکه چرا ما نتوانستیم از تجارب کشورهای موفق در حوزه مسکن استفاده کنیم؟ بیان کرد: دقیقا مشکل ما همینجاست، برنامه ساخت یک میلیون مسکن در عرض یکسال، سیاستی است که چگونگی عملی کردن آن را مشخص نکردند و تنها در حد یک برنامه باقی ماند، علاوه بر اینها باید توجه داشته باشیم که در جهان امروز تکنولوژی ساخت مسکن شدیدا دگرگون شده و از روش‌های نوینی برای اجرای پروژه‌های ساختمان‌سازی آن هم در یک مدت زمان محدود استفاده می‌کنند. مصادیق این تکنولوژی توسط رسانه‌ها به دفعات خبری شده به طور مثال اعلام می‌شود در چین یک ساختمان ۵۰ طبقه ظرف دو هفته ساخته شد. این نشان می‌دهد می‌توان کارهایی چنین بزرگ و عظیمی را با بهره‌گیری از علم، تکنولوژی نوین و تجربه انجام داد، چیزی که در ایران وجود ندارد.
این کارشناس اقتصادی معتقد است: تا زمانی که دولت اعتقادی به نظرخواهی از کارشناسان متخصص و صاحبان امر پیدا نکند طبیعتا چنین چیزی در کشور ما اتفاق نخواهد افتاد.
دخالت دولت‌ها در حوزه مسکن‌سازی موضوع دیگری است که مورد توجه این اقتصاددان قرار گرفت و بیان کرد: اصولا دولت‌ها در اینگونه کارها ورود نمیکنند زیرا کار دولت چیز دیگری‌ست و سیاستگذاری برای ساخت مسکن یک مسأله کاملا جداگانه بوده و جزو مسئولیت‌های دولت یا دولت‌ها محسوب نمی‌شود، بنابراین آنچه که در حال وقوع است عملا پاک کردن صورت مسأله است، معتقدم با روشی که ما پیش می‌رویم بعید به نظر می‌رسد که دولت حتی بتواند ۱۰ درصد از وعده‌هایی که در حوزه مسکن داده است را عملی کند مگر اینکه کار را به کاردان بسپارد و در عین حال از تخصص کسانی که توان حل چنین موضوعاتی را دارند استفاده کند.
