اعتبار، حبیب صدرایی: حاج علی رضا کاشانی ۶۶ ساله صاحب یکی از غرفه های نمایشگاه فرش و صنایع دستی تهران «به دلیل هرج و مرجی که بر سر غرور صنعت پارسی آمد» ابراز تاسف کرد.
حاجی کاشانی در گفت و گو با الجزیره نت به یاد می آورد که این حرفه را از پدرش به ارث برده است و دهه های زیاد صرف فرش بافی کردند و در این راه چشمانش خاکستری و پلکهایش زخمی شده است. او به کار خود می‌بالد و می‌گوید « اگرچه بازار فرش دستباف دچار رکود است، اما همچنان شاهکار صنایع دستی است و در بین مردم جهان از شهرت زیادی برخوردار است.»
هنر باستانی
در حاشیه سی امین نمایشگاه فرش دستباف ایران که همه ساله در ده روز پایانی مردادماه در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی شمال پایتخت تهران برگزار می شود، «عباس گلپایگانی » ۴۴ ساله فارغ التحصیل رشته «ریسندگی و بافندگی»، فرش ایرانی را نماد تمدن ایرانی می داند و حضور گسترده ای که سالانه از نمایشگاه از بازدید می‌کند را نشانه آن می‌داند که این کالای نامدار همچنان در نگه داشتن تاج و تخت خود استوار مانده است.
گلپایگانی در گفتگو با الجزیره می‌گوید: کاهش صادرات و کاهش فروش فرش ایرانی در داخل به معنای کاهش کیفیت این هنر سنتی و تاریخی نیست. این بیشتر به تحریم‌های آمریکا و کاهش قدرت خرید ایرانی ها برمی‌گردد.
از نظر تاریخی، گلپایگانی می‌گوید که ایران از زمان هخامنشیان به ویژه در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، زمانی که کوروش توانست بابل را فتح کند این صنعت را به کشور آورد و قالیبافی در ایران مطرح شد. آرامگاه کوروش بنیانگذار ایرانیان هخامنشی هم اکنون در شهرستان پاسارگاد در استان فارس در جنوب کشور است که با بهترین فرش های دستباف ایرانی مبله شده است.
در مورد تاریخ معاصر ما، فرش پازیریک که در سال ۱۹۴۹ در منطقه پازیریک واقع در سیبری روسیه کشف شد، یکی از قدیمی ترین فرش های دستباف جهان به شمار می رود و قدمت بافت آن به گذشته و تا قرن چهارم قبل از میلاد بازمی گردد و اکنون در موزه ارمیتاژ سن پطرزبورگ نگهداری می‌شود.
مطالعات ایرانی نشان می دهد که فرش دستباف ایرانی برای اولین بار در قرن نوزدهم میلادی به قاره اروپا راه یافت. جایی که صنعت در عصر صفویه شکوفا شد. به ویژه به دست شاه عباس صفوی (۱۵۷۱-۱۶۲۹) که دستور داد تا بزرگترین کارخانه فرش دستباف در شهر اصفهان در مرکز کشور راه اندازی شود.
افول
فرش دستباف ایرانی تا حدود دو دهه پیش به شکوفایی و تعالی خود ادامه داد. به گفته احمد کریمی اصفهانی، رئیس سندیکای صادرکنندگان فرش دستباف، با توجه به اینکه سهم آن تا سال ۱۹۹۵ به ۴۵ درصد از صادرات کالاهای غیرنفتی رسیده بود. ارزش صادرات این بخش در آن زمان به یک میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار می‌رسد در حالی که اخیراً به حدود ۵۰ میلیون دلار کاهش یافته است.
در همین راستا خبرگزاری فارس نزدیک به سپاه پاسداران با انتشار گزارشی با عنوان «فرش ایرانی؛ از عرش تا فرش!/ سقوط فرش دستباف ایران به رتبه ۴ جهان» کاهش صادرات فرش دستباف را تائید می کند.این خبرگزاری می‌نویسد « صادرات فرش دستباف ایران طی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۹ شمسی به‌لحاظ وزنی سقوط ۸۵درصدی و به‌لحاظ ارزش دلاری نیز سقوط نزدیک به ۹۰درصدی را تجربه کرده است. »
بر اساس اظلاعات سازمان گمرک ایران، سهم صادرات فرش دستباف کشور به کمتر از یک درصد از کل صادرات کالاهای غیرنفتی کاهش یافته است، در حالی که تا سال ۲۰۰۰ بیش از ۱۷ درصد از آن را ثبت کرده بود.
فرحناز رفیع، رئیس مرکز ملی فرش ایران نیز به نوبه خود با اشاره به تحریم های اعمال شده توسط دولت آمریکا پس از خروج از توافق هسته ای در سال ۲۰۱۸، تاکید کرد که پس از کاهش صادرات فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی. به دلیل تحریم ها، هند صنعت ایران را گرفت و در رتبه اول قرار گرفته است.
راه حل ها
این مقام ایرانی در نشست خبری خود در حاشیه نمایشگاه فرش دستباف تهران، با اغراق در ارقام اعلام شده برای کاهش صادرات فرش دستباف مخالف بود. وی تاکید کرد: بخشی از صادرات فرش دستباف کشورش به دلیل تحریم‌ها به صورت غیررسمی انجام می‌شود و در آمار رسمی گنجانده نشده است.
فرحناز با اشاره به اینکه فرش دستباف با ۷۰۰ میلیون دلار صادرات فرش دستباف در فهرست صادرات کالای غیرنفتی ایران رتبه اول را دارد و و حتی قبل از بازگشت تحریم ها رتبه دوم را به خود اختصاص داده است .وی افزود: چین. بزرگترین واردکننده فرش دستباف ایرانی است و خود آمریکا حتی قبل از سال ۲۰۱۸ دو سوم فرش های خود را از ایران وارد می کرد.
احد عظیم زاده، رئیس سندیکای صادرکنندگان فرش ایران در تبریز نیز به نوبه خود دلایل اصلی کاهش صادرات فرش دستباف را به شرح زیر بیان می کند:
تحریم های آمریکا مانع مبادلات مالی شد و برخی کشورها واردات فرش ایرانی را ممنوع کردند.
سیاست های اقتصادی و مالی از جمله: نوسانات نرخ ارز و لزوم بازگشت درآمدها و تبدیل آنها به پول ملی در بازه زمانی مشخص.
کاهش حمایت دولت از این بخش، از جمله بی توجهی به تبلیغات و بازاریابی داخلی و خارجی.
عظیم زاده در مصاحبه خود با الجزیره نت معتقد است که راه حل در اتخاذ دیپلماسی ویژه از سوی مقامات ایرانی است. وی می‌گوید: یافتن راه‌حل‌های جایگزین برای دور زدن موضوع مبادلات مالی و از بین بردن اثر تحریم‌های آمریکا و بازاریابی داخلی و خارجی فرش دستباف به این موضوع کمک می‌کند.
