بیکاری دانش آموختگان همچنان معضل اساسی ایران است، از طرفی پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی و عدم تمایل نیروهای در سن کار برای اشتغال به مصائب کنونی کشور افزوده است.
اعتبار، لیلا پورابراهیمی_ از دیدگاه مباحث اقتصاد کلان، تمام افرادی که در سن کار هستند جزو جمعیت فعال کشور به شمار نمی‌روند، به بیان دیگر برخی از افراد حاضر در سن کار یا اصلا تمایلی برای کار کردن ندارند و یا اینکه به خاطر شرایط حال حاضر کشور نظیر دستمزدهای غیرمنصفانه و پایین‌تر از نرخ تورم، رکود اقتصادی، نامناسب بودن فضای اشتغال و نمونه‌هایی اینچنینی به هیچ عنوان تمایلی برای اشتغال ندارند.
اگر جمعیت جویای کار و افرادی که به اشتغال تمایل دارند (شامل بیکاران و شاغلان) را به کل جمعیت حال حاضر در سن کار تقسیم کنیم، نرخ مشارکت اقتصادی به دست خواهد آمد از طرفی باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که هر چه قدر نرخ مشارکت اقتصادی در جامعه‌ای بیشتر باشد نیروی انسانی و اقتصاد آن از پویایی بیشتری برخوردار خواهد بود.
آمارها و داده‌ها نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی ایران در اواسط سال ۱۴۰۱ روندی کاهشی داشته است، هر چند داده‌ها و گزارشات نشان می‌دهد در چند سال اخیر نرخ مشارکت اقتصادی در ایران همواره دستخوش تغییرات و اتفاقات بسیاری بوده و روند کاهشی آن سابقه دارد.
تحلیلگران مسائل اقتصادی معتقدند روند کاهشی نرخ مشارکت اقتصادی در ایران که در سال‌های اخیر تکرار شده بدان معنی است که نیروی انسانی کشور از پویایی لازم فاصله گرفته و نیروی کار آن از بهبود وضعیت اشتغال ناامید شده است.
به غیر از بخش تولید و صنعت که به گفته کارشناسان گاهی با کمبود نیروی کار دست و پنجه نرم می‌کنند، آمارهای اشتغال بخش تعاون نیز از قطعیت لازم برای استناد برخوردار نیستند.
بخش تعاون محور تولید و اشتغال در برنامه موسوم به سیاست اقتصاد مقاومتی است، «مهدی مسکنی» معاون امور تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا آماری از تلاش دولت برای تحقق ایجاد یک میلیون شغل در سال ارائه داد و گفت: در یک سال گذشته در بخش تعاون یک میلیون و ۸۴۷ هزار فرصت شغلی ایجاد شده است.
به گفته مسکنی طبق گزارش مرکز آمار ایران، در سال گذشته ثبت شاغلین عضو در تعاونی‌های کشور ۳٫۵ درصد افزایش یافته و بانک توسعه تعاون نیز معادل ۱۸۱ درصد تسهیلات به متقاضیان پرداخت کرده است.
«اسدالله عباسی» استاندار گیلان خرداد امسال در نشست شورای توسعه تعاون از کاهش نرخ بیکاری گیلان در سال گذشته خبر داد و گفت: نرخ بیکاری در گیلان ۱٫۳ درصد کمتر از میانگین کشوری است خبری که در وهله نخست مایه مسرت بوده و امیدبخش است اما باید مشخص شود مصادیق این دستاورد بزرگ کجاست و چرا مردم آثار این کاهش نرخ بیکاری را لمس نمی‌کنند.
در حالی که تا قبل از شروع سال ۱۴۰۰ برخی از استانداران معتقد بودند انحراف بسیار بالای کارکرد تعاونی‌ها، اعتماد عمومی را خدشه دار کرده است و یا خبر از انحراف چندین هزار طرح اشتغال روستایی می‌دادند رویه در دولت سیزدهم به کل تغییر کرده و مسئولان به جای انتقاد از انحراف به وقوع پیوسته در تسهیلات اشتغال، مدام بانک‌های عامل را در عدم تحقق اشتغال چهار میلیونی وعده داده شده دولت مقصر دانسته و آنان را تهدید می‌کنند.
شمال ایران به ویژه استان گیلان به جهت اتخاذ سیاست‌های آزمون و خطا و نه چندان علمی دولت‌های گذشته در ۳۰ سال اخیر، رکورددار مهاجرت نیروی کار خود و بیکاری فزاینده بوده است، چالش مزمنی که بدون شک با اعطای تسهیلات بدون پایش اشتغال، در عرض یکی دو سال حل و فصل نخواهد شد زیرا به اعتقاد مردم، اشتغال ایجاد شده در این مسیر علاوه بر ناچیز بودن، هرگز از پایداری لازم نیز برخوردار نبوده است.
در کنار اخباری که از استانداری گیلان به گوش می‌رسد نظیر، گیلان سرآمد اقتصاد و تجارت می‌شود، گیلان استعداد جدید تجارت و ارزآوری کشور محسوب خواهد شد و اجازه نمی‌دهیم عده‌ای مانع پیشرفت گیلان شوند، اخیرا آماری نیز از وضعیت نرخ بیکاری گیلان ارائه شده است.
«اسدالله عباسی» استاندار گیلان خرداد امسال در نشست شورای توسعه تعاون از کاهش نرخ بیکاری گیلان در سال گذشته خبر داد و گفت: نرخ بیکاری در گیلان ۱٫۳ درصد کمتر از میانگین کشوری است خبری که در وهله نخست مایه مسرت بوده و امیدبخش است اما باید مشخص شود مصادیق این دستاورد بزرگ کجاست و چرا مردم آثار این کاهش نرخ بیکاری را لمس نمی‌کنند.
زیرا فارغ از جمعیت پیر و مهاجرت نیروی جوان و مولد استان گیلان، با توجه به وضعیت حاکم، تورم و رکود اقتصادی، قطع برق بنگاه‌های تولیدی، تعطیلی و رکود واحدهای اقتصادی، چه بخواهیم و چه نخواهیم بیکاری و ریزش نیروی کار فعلی نیز اتفاق خواهد افتاد و نمی‌توان آثار آن را به هیچ صورتی حتی در قالب آمارها و جداول پنهان کرد.
ناگفته نماند در دوران اپیدمی کرونا و پس از یک دوره تقریبا طولانی از اجرای محدودیت‌های تردد فعالیت بسیاری از صنوف، بنگاه‌های تولیدی و کسب و کارهای خدماتی دچار وقفه شد و در مقابل فعالیت بسیاری از کسب وکارهای آنلاین و اینترنتی رونق پیدا کردند.
اما این شرایط چندان دوام نداشت زیرا به علت برزو اعتراضات سراسری در ایران و فیلترینگ گسترده، کسب و کارهای اینترنتی تازه وارد، دچار ضرر و زیان شده و کلیه تلاشهایشان برای بازاریابی و حفظ مشتریان بر باد رفت.
آمار کاهش نرخ بیکاری در گیلان واقعی نیست
«غلامرضا خوالگر» مشاور کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان گیلان در گفتوگو با اعتبار، ضمن اظهار تردید در مورد صحت و درستی آمارهای حوزه اشتغال و کاهش نرخ بیکاری با بیان اینکه قطعا چنین آمارهایی واقعی نیستند ابراز کرد: وقتی درصد تورم را رییس جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور یک رقم اعلام می‌کند و همان رقم توسط بانک ملی به شکل دیگری اعلام می‌شود و با همان مبنا دستمزد کارگران و حقوق بازنشستگان را تعیین می‌کنند می‌توانید ببینید که عمق فاجعه تا کجاست.
عدم پایداری اشتغال
خوالگر ادامه داد: یک طرف ماجرا این است که آمار اشتغال و کاهش نرخ بیکاری واقعی نیست و یک طرف دیگر هم آن است که شغل‌های ایجاد شده شغل‌های پایداری نیستند و حتی مشاغل موقتی را هم جزو آمار اشتغال و درصد کاهش نرخ بیکاری محاسبه می‌کنند.
کارگران امنیت شغلی ندارند
این فعال کارگری اضافه کرد: مشاغلی که هم اینک موجود است و سال‌های سال تا بدین جا پایدار مانده در حال حاضر ثبات ندارند بنابراین هر زمان متولیان امر آمدند ثبات لازم را در مشاغل موجود ایجاد کردند. به طوری که کارگران امنیت شغلی داشته باشند می‌توان گفت در راستای حفظ اشتغال و کاهش نرخ بیکاری قدم‌هایی جدی برداشته شده است.
وی افزود: وقتی که اعضای شوراهای کار در کارخانجات به راحتی اخراج می‌شوند یا بازرس کانون شورای کار که نماینده قانونی است و هنوز اعتبار دارد اخراج می‌شود و هیچ مقام مسئولی در استان گیلان از وی حمایت نمی‌کند، دیگر چه انتظاری می‌توان داشت. حرف من این است که حتی اگر آن نیرو و آن فرد اشتباهی مرتکب شده باشد نمی‌شود که بدون در نظر گرفتن مراحل قانونی کار و با اولین اشتباه و به یکباره او را اخراج کنند.
خوالگر ادامه داد: وقتی قانون رعایت نمی‌شود یعنی کارگر از همان امنیت موقتی هم برخوردار نیست و نماینده کارگران امنیت شغلی ندارد در مورد کارگران چه می توان گفت.
خوداشتغالی با پرداخت تسهیلات، آرزویی نافرجام
مشاور کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان گیلان افزود: اعداد و ارقام کاهش نرخ بیکاری و امثال آن اصلا واقعی نیست و ما به آن باور نداریم از طرفی در محاسبه این آمارها گاهی اوقات مشاغلی را لحاظ می‌کنند که نه تنها پایدار نیستند بلکه جزو مشاغل موقتی و نیمه کاره به حساب می‌آیند.
وی با بیان اینکه در مسیر محاسبه نرخ بیکاری و ایجاد اشتغال دریافت کنندگان وام و تسهیلات مشاغل خانگی نیز جزو آمار اشتغال به حساب می‌آیند و نظارت دقیقی در این بخش اعمال نمی‌شود اضافه کرد: همه این‌ها در حالی است که اصلا مشخص نیست با پرداخت تسهیلات خوداشتغالی یا مشاغل خانگی، اشتغالی در اینجا ایجاد شده یا خیر و یا اگر ایجاد شده برای یک ماه است یا شغلی پایدار محسوب می‌شود.
ایجاد اشتغال کاذب با درآمدهای بالاتر از حداقل دستمزد قانون کار/ آمارهای اشتغال واقعیت دارد
سونامی تورم همچنان در حال قربانی گرفتن از طبقه آسیب پذیر جامعه به ویژه کارگران است در حالیکه تورم ۷۰ درصدی فروردین ۱۴۰۲ رسما تایید شده کارشناسان اقتصادی معتقدند این رقم بالاترین نرخ تورم از زمان اشغال ایران در جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود اتفاق وحشتناکی که به علت ناترازی دخل و خرج سوای شاغلان و کارگران، جمعیت بیکاران و افراد فاقد شغل پایدار را در خود له می‌کند و آمار درمانی کاهش نرخ بیکاری نیز جلوی آن را سد نخواهد کرد.
«محمد رسول سماکچی» رییس کانون کارفرمایی استان گیلان در گفتوگو با اعتبار در مورد کاهش نرخ بیکاری در گیلان و اینکه چرا این آمارها توسط مردم قابل لمس نیست گفت: آمارهای اشتغالی که این روزها از سوی استاندار یا مدیرکل تعاون کار و رفاه اجتماعی انتشار می‌یابد حقیقت دارد و سامانه‌های رسمی گواه این موضوع است هر چند که در این مسیر تعداد زیادی از خانم‌های خانه‌دار از بودجه خوداشتغالی استفاده کرده‌اند بنابراین ممکن است در اینجا شغلی ایجاد نکرده باشند البته آمار این بخش نیز به شکل دقیقی مشخص نیست.
این کارشناس مسائل اقتصادی گذری به موضوع کمبود نیروی کار در گیلان و علل آن زد و تصریح کرد: در حال حاضر شرکت‌های کاریابی زیادی را در گیلان به ویژه در شهر رشت داریم که به دنبال کارگر برای کارخانجات مختلف هستند اما کارگر به حد کافی وجود ندارد که اگر خوب توجه کنیم می‌بینیم که این موضوع به دو علت مختلف اتفاق افتاده است.
کارخانجات گیلان کارگر کافی ندارند
سماکچی دو علت مربوطه را تشریح کرد و افزود: یکی از دلایلی که نیروی کار کافی برای کارخانجات گیلان وجود ندارد این است که به قدری شغل‌های کاذب با درآمدهای بالاتر از حداقل دستمزد قانون کار وجود دارد که متقاضیان کار از حضور در کارخانجات امتناع می‌کنند زیرا درآمدهای تولیدی کم است.
وی ادامه داد: کارخانجات برای کار بر روی دستگاه‌های خطوط تولیدی خود نیاز به کارگر دارند این در حالی است که عده زیادی از بیکاران مدارک تحصیلی دانشگاهی گرفتند و حاضر نیستند بر روی دستگاه‌ها کار کنند.
رییس کانون کارفرمایی استان گیلان افزود: به هر حال آنچه که واقعیت دارد این است که در حال حاضر برای کسانی که تمایل داشته باشند در واحدهای تولیدی استان گیلان مشغول به کار شوند کار وجود دارد و این می‌تواند در آمار و ارقام نشان دهنده پائین آمدن نرخ بیکاری باشد.استانداری گیلان رسما اعلام کرده طبق تعهدات سال گذشته ۳۶ هزار شغل در گیلان ایجاد شده و استان برای تحقق ۳۲ هزار اشتغال جدید در سال ۱۴۰۲ خیز برداشته است، از سویی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی گیلان هم از رتبه خوب گیلان در ایجاد اشتغال تعهدی اظهار اشتیاق کرده و می‌گوید: گیلان جزء معدود استان‌هایی است که در مسیر کاهش نرخ بیکاری قرار دارد.
از آنجا که موضوع اشتغال در کشورمان تا به امروز مسأله‌ای حل نشده باقی مانده و با وجود اینکه سیاست‌های دولت‌ها چه در گذشته و چه در دوره کنونی خیلی حول این محور نبوده تا بتواند به تولید اهمیت بدهد بنابراین در حوزه اشتغال و کاهش نرخ بیکاری نیز موفقیت آنچنانی نداشته‌ایم و نداریم.
در حوزه اشتغال و کاهش نرخ بیکاری موفقیتی نداشته‌ایم
«محمد صفری» نماینده رودسر و املش در مجلس در همین راستا و با بیان اینکه از چندین زاویه می‌توان موضوع کاهش آمار بیکاری در استان گیلان را مورد بررسی قرار داد گفت: فارغ از اینکه صحت و سقم آمارهای اشتغال و کاهش نرخ بیکاری که در کشور و استان گیلان ارائه می‌شود چیست باید گفت از آنجا که موضوع اشتغال در کشورمان تا به امروز مسأله‌ای حل نشده باقی مانده و با وجود اینکه سیاست‌های دولت‌ها چه در گذشته و چه در دوره کنونی خیلی حول این محور نبوده تا بتواند به تولید اهمیت بدهد بنابراین در حوزه اشتغال و کاهش نرخ بیکاری نیز موفقیت آنچنانی نداشته‌ایم و نداریم.
دولت‌ها هیچگاه دغدغه اشتغال نداشته‌اند
صفری ملک میان تصریح کرد: معتقدم دغدغه دولت‌ها هیچ وقت اشتغال نبوده شاید در شعار و دیالوگ‌هایی که در جلسات و میتینگ‌ها وجود دارد سر این موضوعات بحث کنند و مانور هم بدهند اما از آنجا که هیچگاه در عمل به مسأله بها داده نشده پس در تداوم آن نمی‌توانیم در مورد اشتغال هم توجه خاصی را از ناحیه دولتمردان مشاهده کنیم.
پرداخت تسهیلات تبصره ۱۶ بدون دستاورد در حوزه اشتغال
وی در مورد اعتبارات در نظر گرفته برای حوزه اشتغال به عنوان یکی دیگر از مؤلفه‌های مورد توجه دولت‌ها جهت اعلام کاهش نرخ بیکاری در کشور ابراز کرد: جدیدترین کاری که دولت انجام داده اعتباراتی بود که در تبصره ۱۶ قرار گرفت و استانداری‌ها هم متولی این بخش بودند و ظاهرا تعداد زیادی از مردم نیز برای دریافت آن این تسهیلات ثبت نام انجام دادند. صفری اذعان کرد: پس از پرداخت تسهیلات تبصره ۱۶ نهایتا اهدافی که مدنظر بود یعنی ایجاد اشتغال محقق نشد فلذا عدم توجه درست به موضوع تولید و اشتغال موجب شده که روز به روز بر تعداد بیکاران جامعه ما افزوده شود.
کاهش ۱٫۳ درصدی نرخ بیکاری در گیلان عددی غیرقابل اعتنا
نماینده رودسر و املش در مجلس آمار اعلام شده کاهش نرخ بیکاری در گیلان به میزان ۱٫۳ درصد را مورد اشاره قرار داد و با بیان اینکه آمارهای اینچنینی برای کاهش بیکاری عددی قابل توجه نیستند ادامه داد: این آمارها و ارقام مورد توجه مردم قرار نمی‌گیرد زیرا عدد آن بسیار پایین و نرخ بیکاری بسیار بالاست.
کاهش نرخ بیکاری تنها با حمایت از تولید میسر می‌شود
صفری ملک میان بیان کرد: انتظار ما از دولت این است که در موضوع ایجاد اشتغال و کاهش نرخ بیکاری تلاش بیشتری از خود نشان داده و موضوع تولید در کشور را جدی‌تر بگیرد زیرا معضل بزرگ اشتغال و بیکاری تنها با توجه به تولید و حمایت از آن حل خواهد شد.
کاهش نرخ بیکاری از توهم تا واقعیت
کاهش نرخ بیکاری در کشور و به طور خاص در استان گیلان که بخشی از آن به علت کاهش نرخ مشارکت اقتصادی اتفاق افتاده تنها مصداقی کوچک از مسائلی است که مردم آثار آن را در کف جامعه و در اجتماعات خود مشاهده نمی‌کنند.
به بیان دیگر همانطور که اخیرا رییس جمهور اعلام کرده که فقط و فقط برای برگشت روحیه امید به جامعه به کارزار انتخاباتی ورود کرده یا همچنان که معاون اول رئیس جمهور می‌گوید تورم ۵۹٫۶ درصدی را به ۴۰ درصد رسانده‌ایم مردم نیز اثری از کاهش نرخ بیکاری در جامعه ایران نمی‌بینند و نمی‌توانند در کنار زندگی مشقت بار خویش، تنها به چنین آمارها و گزارشاتی دل خوش کنند.
