اعتبار، لیلا پورابراهیمی- هجدهمین نشست (G20) (گروه بیست) در سال ۲۰۲۳ در روزها ۹ تا ۱۰ سپتامبر در مرکز همایش بین‌المللی بهارات مانداپام، پراگاتی میدان، دهلی نو برگزار شد، این نخستین برگزاری اجلاس G20 در هند و همچنین در جنوب آسیا بود.
این نشست در حالی برگزار شد که علاوه بر سران کشورهای گروه ۲۰ رهبران ۹ کشور دیگر شامل بنگلادش، مصر، موریس، نیجریه، هلند، اسپانیا، امارات متحده عربی، عمان و سنگاپور هم در آن حضور داشتند.
رونمایی از ایده ایجاد خط کریدوری «هند- عرب- مدیترانه»
موضوعات مورد بحث در سه جلسه اصلی این نشست زمین، خانواده و آینده بود، بررسی کریدورهای جدید ترانزیتی برای اتصال آسیا و اروپا از جمله مواردی بود که در این نشست مورد توجه کشورهایی به ویژه هندوستان قرار گرفت.
تنها چند روز پس از برگزاری هجدهمین نشست گروه بیست، هندوستان به عنوان کشور میزان به وضوح در کنار آمریکا، اتحادیه اروپا، پادشاهی عربی سعودی و امارات از خط کریدوری «هند- عرب- مدیترانه» رونمایی کرد، ایده‌ای که تا بدین جای کار مورد استقبال ترکیه قرار نگرفته است.
اما سوال اینجاست که آیا به راستی ایجاد خط کریدوری جدید هند_ عرب_ مدیترانه عملیاتی است؟ و در صورت عملی شدن آن چه شرایط جدیدی در منطقه و مشخصا برای ایران رقم خواهد خورد؟ اینها پرسش‌هایی است که آقای سید«هاشم اورعی» استاد اقتصاد دانشگاه شریف در گفت‌وگو با پایگاه خبری_تحلیلی اعتبار در مورد آن‌ها شفاف‌سازی می‌کند.
ایجاد این کریدور جدید یک تصمیم کاملا سیاسی است
استاد دانشگاه شریف معتقد است: از حیث اینکه آیا این خط کریدوری عملیاتی است یا خیر باید بگویم این ایده می‌تواند عملیاتی باشد ولی فعلا در مورد آن هیچ اقدام اجرایی انجام نشده و در حد توافق است، از طرفی مسیر ترانزیتی مذکور که از هند و امارات متحده عربی و عربستان سعودی گذر می‌کند و بعد به اردن، اسرائیل و اروپا می‌رسد مسیری بسیار طولانی است.
اورعی ادامه داد: اگر مسائل سیاسی را کنار بگذاریم این مسیر یعنی خط کریدوری هند- عرب- مدیترانه، به هیچ عنوان بهترین مسیر محسوب نمی‌شود اما واقعیت این است که این تصمیم اساسا یک تصمیم سیاسی‌ست فلذا علی رغم اینکه در حال حاضر هنوز اجرایی نشده و قرار هم نبوده که در این مرحله اجرایی بشود اما اگر عزم سیاسی کافی پشت آن باشد باید گفت بله اجرایی خواهد شد.
مقابله آمریکا با توسعه طلبی چین در صحنه بین‌الملل
وی در مورد انگیزه‌های سیاسی ایجاد خط کریدوری هند- عرب- مدیترانه توضیح داد: انگیزه‌های سیاسی در اینجا شامل دو مورد است یکی مقابله با توسعه طلبی چین در صحنه بین‌المللی و جلوگیری از افزایش نفوذ ژئوپلتیک آن در جهان است که مشخصا در مقابل برنامه کمربند چین قرار می‌گیرد.
استاد دانشگاه شریف تصریح کرد: گرچه آمریکا مستقیما در ماجرای خط کریدوری هند- عرب- مدیترانه حضور ندارد اما جو بایدن رییس جمهور ایالات متحده نه تنها کاملا از این قضیه حمایت کرده بلکه عملا همه را دور هم جمع کرد، تا با نفوذ سیاسی چین در جهان مقابله کند.
وی ادامه داد: دومین بحثی که در اینجا مطرح است بر می‌گردد به خود عربستان سعودی، عربستان با توجه به قدرت اقتصادی که ناشی از افزایش قیمت نفت در جهان است روزانه بالای ده میلیون بشکه صادرات دارد و در نتیجه منابع مالی عظیمی در اختیارش قرار گرفته همچنین محمد بن سلمان به شدت به دنبال آن است تا از این منابع عظیم مالی استفاده کند و جایگاه عربستان سعودی را در اقتصاد جهان تثبیت کند. البته ناگفته نماند که عربستان سعودی در گروه G20 هم قرار دارد.
اورعی گفت: اگر به مسیر این کریدور نگاهی بیاندازیم می‌بینیم که بیشتر آن در خشکی واقع شده و این خشکی با اختلاف زیادی بیشتر از داخل عربستان عبور می‌کند به عبارت دیگر عربستان در حال پول خرج کردن است تا جایگاه خود را در نسل‌های آتی مستحکم کند.
نقش جاده ترانزیتی هند _اروپا در ارتقا سطح ژئوپلتیک عربستان
استاد دانشگاه شریف اضافه کرد: بهترین مسیر ترانزیتی از نظر هزینه‌ای مسیر دریایی است در حالیکه این خصیصه در کریدور جدید هند- عرب- مدیترانه وجود ندارد. اما به اعتقاد من عربستان از این ایده حمایت حداکثری کرده زیرا بیشتر مسیر آن از داخل خاک این کشور عبور می‌کند.
به گفته این تحلیلگر اقتصادی، جاده ترانزیتی هند به اروپا در آینده نقش قابل توجهی در ارتقا وضع و سطح ژئوپلتیک عربستان ایفا خواهد کرد. زیرا عربستان به دنبال این است که به قطب منطقه تبدیل شود.
اورعی در ادامه بیان کرد: در مورد خط کریدوری جدید هند_ عرب_ مدیترانه نباید ماجرای اسرائیل و نزدیکی آن به کشورهای عربی به ویژه عربستان را فراموش کنیم، بعد از پیمان ابراهیم ما دیدیم که تقریبا بقیه کشورهای عربی مشکلی با اسرائیل ندارند و فقط این عربستان است که تا به امروز حداقل رسما قبول نکرده که با اسرائیل روابط برقرار کند.
وی افزود: آمریکا در حال نقش آفرینی است تا عربستان و اسرائیل را هم به عنوان آخرین گره کور منطقه بین اعراب و اسرائیل به یکدیگر متصل کند، در اینجا عربستان چیزهایی را درخواست کرده از جمله اینکه آمریکا تکنولوژی هسته‌ای را در اختیارش قرار دهد.
برقراری روابط دیپلماتیک عربستان و اسرائیل
سیدهاشم اورعی اذعان کرد: خط کریدوری جدید هند_ عرب_ مدیترانه از حیث مسیر و با در نظر گرفتن هزینه‌های ترانزیتی و حمل و نقل فاقد هرگونه منطق مشخصی است اما بازیگران مهم این ایده قصد دارند با اهداف سیاسی همچون نزدیک‌تر کردن اسرائیل به عربستان سعودی آن را به گونه‌ای طراحی کنند تا از اسرائیل هم بگذرد و عبور کند کاری که در واقع مقداری راه را برای برقراری رسمی و علنی روابط دیپلماتیک عربستان و اسرائیل باز خواهد کرد.
تلاش غرب برای حذف ایران از معادلات جهانی و منطقه‌ای
اورعی افزود: در حال حاضر غرب ایران را یک کشور دوست به حساب نمی‌آورد، البته من در این مورد قضاوت نمی‌کنم که این خوب است یا بد است بلکه این را به عنوان یک واقعیت مطرح کردم.
وی ادامه داد: با توجه به ارتباطاتی که اولا ایران با روسیه و چین برقرار کرده و ثانیا طی روابطی که با کشورهای عربی منطقه برقرار نکرده در حال حاضر ایران از نظر غرب یک کارت قابل اعتماد نیست و در نتیجه غرب در سیاست‌گذاری خود سعی می‌کند ایران را از معادلات خود خارج و حذف کند و قطعا یکی از اهدافش در پیگیری موضوع خط کریدوری «هند- عرب- مدیترانه» همین امر بوده و هست.
اورعی ابراز کرد: شاید امروز یا سال دیگر یا ممکن است تا پنج سال آینده این تصمیم جدید عملا هیچ تاثیری نداشته باشد اما واقعیت آن است که اگر این تصمیم اجرایی بشود تاثیرات قابل توجهی در ایزوله کردن ایران از این مسیر مهم تجاری خواهد داشت. علاوه بر اینها اگر این خط کریدوری تحقق یابد ایران از قسمت جنوب از این مسیر ترانزیتی جدا خواهد شد.
باز شدن کریدور زنگزور و تهدیداتی که در مقابل ایران است
وی اضافه کرد: در شمال نیز ایران از طریق ارمنستان و روسیه به اروپا وصل می‌شود اما ما در اینجا هم مشکلاتی داریم، مشکل ما این است که ترکیه با جمهوری آذربایجان توافق کرده و این دو کشور به دنبال آنند تا کریدور زنگزور را باز کنند، این یعنی از یک طرف ترکیه به آذربایجان وصل می‌شود و از طرف دیگر ایران از ارمنستان جدا خواهد شد.
او بیان کرد: با اتصال جمهوری آذربایجان به ترکیه از این مسیر راه برای عبور به سمت اروپا باز می‌شود یعنی به عبارت دیگر به غیر از جنوب کشور نظیر چنین اتفاقی تقریبا در شمال ایران در حال وقوع است، از طرفی باید اضافه کنم که اخیرا پاکستان هم در مورد خط انتقال گاز ایران به هند از طریق خاک کشورش نظر خود را تغییر داده است و به گونه‌ای دیگر عمل می‌کند.
پاکستان از برنامه احداث خط لوله گاز ایران به هند کنار کشید
وی در توضیح بیشتر این موضوع گفت: ایران برای ایجاد خط انتقال گاز به هند از طریق خاک پاکستان تا مرز این کشور سرمایه‌گذاری عظیمی انجام داد اما با این حال نه هند و نه پاکستان هیچ کدام اقدامی نکردند تا جایی‌که پاکستان همین چند ماه پیش با فشار آمریکایی‌ها از این خط لوله کنار کشید و رفت تا با ترکمنستان برای تامین گاز مذاکره کند.
نقشه سعودی‌ها برای قطع دست ایران از بازار برق عراق
اورعی افزود: از طرف دیگر ما می‌بینیم که ایران بخشی از برق جنوب عراق را تامین می‌کند اما عربستان باز هم با استفاده از زور و توان مالی خود درصدد است در بخش برق عراق سرمایه‌گذاری کند و هدف نهایی‌اش هم این است که ایران را از بازار برق عراق جدا کند زیرا تامین برق یک کشور نفوذ سیاسی را با خود به همراه دارد.
ایشان در پایان افزود: در مجموع باید بگویم همه این فعل و انفعالات بخش‌ها و پازل‌های مختلف سیاستی هستند که در غرب دنبال می‌شود تا بدین وسیله دست ایران از مسائل مهم ژئوپلتیک جدا شود زیرا غرب طبق تعریف خود، ایران را به درست یا به غلط به عنوان کشوری که بتوان به آن اعتماد کرد به حساب نمی‌آورد.
