اعتبار، لیلا پورابراهیمی- طیفی از کارشناسان مسائل اقتصادی و حوزه بین‌الملل معتقدند؛ روابط ایران و عراق متأثر از تحولات یا حوادث سیاسی زودگذر نیست و این رابطه ریشه در تاریخ دارد در جبهه‌ای دیگر اما عده‌ای با به صدا در آوردن زنگ خطر معتقدند ایران؛ غایب بزرگ عراقِ آینده است.
اینکه عراقی‌ها در حوزه مسائل سیاسی و دیپلماتیک زاویه گرفتن از ایران را آغاز کرده‌اند موضوعی است که باید در جای خودش مورد بحث و بررسی موشکافانه قرار گیرد اما در حوزه اقتصاد و روابط تجاری که حداقل برای ایران به عنوان همسایه کشور عراق از معنا و مفهوم خاصی برخوردار است و با توجه به نزدیکی آمریکایی‌ها گمان می‌رود وجود برخی از موانع در صورت تداوم می‌تواند ضربات محسوسی را در درازمدت متوجه ایران کند.
سهم ۱۰ میلیارد دلاری ایران از بازار عراق
«سید حمید حسینی» عضو اتاق بازرگانی ایران در این باره به اعتبار گفت: بازار عراق بازاری حدودا ۳۴ یا ۳۵ میلیون نفری است و در مجموع بازار بزرگی محسوب نمی‌شود هرچند وضعیت اقتصادی عراق روز به روز در حال بهتر شدن است، از طرفی واردات سالانه این کشور در محدوده‌ای بین ۴۰ تا ۴۵ میلیارد دلار قرار دارد و با توجه به اینکه ایران هیچگونه وارداتی از این کشور ندارد اما سهم ایران از بازار عراق حدود ۱۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود که سهم کمی نیست.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه رقبای تجاری و اقتصادی ایران مانند چین و ترکیه و یا حتی هند وارد کننده نفت خام عراق هستند و تراز تجاری آن‌ها با عراق تقریبا در حالت موازنه قرار دارد اضافه کرد: با این احتساب و در حال حاضر کشوری نظیر چین بیشتر از آنکه به عراق صادرات داشته باشد از عراق واردات دارد به بیان دیگر این موازنه تجاری بین چین، ترکیه و هند و عراق به وجود آمده اما ایران با وجود آنکه کالایی از عراق وارد نمی‌کند سهم خوبی در بازار این کشور دارد.
وی تصریح کرد: سهم ایران در بازار عراق همواره در حالت افزایشی بوده و هیچ وقت این سهم صادراتی به غیر از مقطعی که با حمله داعش همراه بود و یا در دوران کرونا کاهشی نبوده است
دولت عراق درصدد چندجانبه‌گرایی و توسعه روابط خود با همه کشورهاست و به دنبال این است که وابسته به اقتصاد ایران نباشد و از حیث امنیتی، سیاسی و اقتصادی مستقل عمل کند.
ایران غیاب بزرگ پروژه‌های فنی و مهندسی عراق
البته در خلال این سال‌ها تغییراتی در نوع کالاهای صادراتی به وجود آمده، ناگفته نماند که از حجم ۱۰ میلیارد دلاری صادرات ایران به عراق حدود ۴ و نیم میلیارد دلار آن مربوط به صادرات برق و گاز است.
به گفته این تحلیلگر مسائل اقتصادی به علت اعمال تحریم‌های بین‌المللی، ایران نمی‌تواند در حوزه پروژه‌های فنی و مهندسی عراق حضور داشته باشد و بدون تردید اگر این تحریم‌ها و موانع نبود سهم ایران در بازار عراق افزایش بیشتری پیدا می‌کرد.
برخی از کارشناسان معتقدند عراق سعی می‌کند در حوزه‌های تجاری و مبادلات اقتصادی ایران را نادیده گرفته و از آن فاصله بگیرد، سید حمید حسینی در این مورد معتقد است: در اینجا باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که بحث تجارت مربوط به بخش خصوصی است و ربط چندانی به دولت عراق و سیاست‌های این کشور ندارد، از طرفی دولت عراق درصدد چندجانبه‌گرایی و توسعه روابط خود با همه کشورهاست و به دنبال این است که وابسته به اقتصاد ایران نباشد و از حیث امنیتی، سیاسی و اقتصادی مستقل عمل کند.
وی ادامه داد: عراق در موقعیت سوق الجیشی خوبی مابین ایران، سوریه، عربستان، کویت، اردن و ترکیه قرار گرفته و می‌خواهد از این موقعیت‌ها حداکثر استفاده را داشته باشد و از سویی در بحث ترانزیت و سواپ انرژی و مواردی از این دست نیز با ایران رقیب است به بیان دیگر همه این موارد اشاره شده چیزی طبیعی است که در ارتباطات اقتصادی بسیاری از کشورهای دیگر هم وجود دارد.
عضو اتاق بازرگانی ایران اذعان کرد: همه دولت‌ها به دنبال تأمین منافع ملی خود هستند و نمی‌توان انتظار داشت که دولت عراق به دنبال منافع ملی ایران باشد، بدون شک دولت عراق به دنبال منافع خود حرکت می‌کند و سعی دارد وابستگی خود به ایران و برق و گاز صادراتی از آن را کم کرده و صادرات خود را افزایش دهد. این موضوعات به معنای مخالفت عراقی‌ها با ایران نیست، همچنین باید توجه داشته باشیم که بیکاری در عراق به شدت زیاد است به همین علت برنامه عراق برای کاهش وابستگی، افزایش سرمایه‌گذاری و تولید بسیاری از اقلام در داخل خاک خود، قاعدتا برنامه معقولی برای توسعه صنعت این کشور به شمار می‌رود.
به علت تحریم‌های بانکی، بانک‌های عراق حاضر نیستند با ایران همکاری داشته باشند، از سویی باید بدانیم قراردادهایی که دولت ایران با دولت عراق در بخش‌هایی مثل صادرات برق و گاز منعقد کرده همه زیر تیغ آمریکایی‌هاست
روابط خوب و حسنه عراقی‌ها با آمریکا
وی در پاسخ به اینکه سمت و سوی عراقی‌ها برای رونق و توسعه مراودات اقتصادی و تجارت بیشتر متمایل به چه کشورهایی است افزود: به طور کلی نمی‌توان گفت که سیاست اقتصادی و تجاری عراق بیشتر متمایل به روسیه است یا چین و هند و آمریکا، عراقی‌ها در خلال سال‌های اخیر سعی کردند سیاست چند جانبه‌گرایی خود را حفظ کنند و با توجه به اینکه هنوز آمریکایی‌ها بخشی از تامین امنیت عراق را بر عهده دارند این کشور با آمریکایی‌ها روابط بسیار خوب و حسنه‌ای دارد.
حسینی ضمن اشاره به پازل‌های دیگری از ارتباطات عمیق تجاری و اقتصادی عراق و آمریکا عنوان کرد: در حال حاضر و به موجب همین روابط خوب و حسنه کل درآمدهای نفتی عراقی‌ها اول به حساب آمریکایی‌ها واریز می‌شد و بعدا آمریکا این پرداخت را به عراقی‌ها انجام می‌دهد به بیان دیگر عراقی‌ها نمی‌توانند آنچنان که باید خود را مستقل از آمریکا بدانند، البته عراق در کنار ترکیه و عربستان با چین هم روابط اقتصادی خوبی دارد و مدتهاست که برای توسعه روابط با چین تلاش کرده و می‌کنند.
قراردادهای صادرات برق و گاز ایران زیر تیغ آمریکایی‌ها
با توجه به استمرار تحریم‌ها علیه ایران به خصوص تحریم‌های پولی و بانکی وضع شده از سوی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، حسینی آینده مراودات اقتصادی و تجاری ایران را مورد تحلیل قرار داد و گفت: واقعیت این است که به علت تحریم‌های بانکی، بانک‌های عراق حاضر نیستند با ایران همکاری داشته باشند، از سویی باید بدانیم قراردادهایی که دولت ایران با دولت عراق در بخش‌هایی مثل صادرات برق و گاز منعقد کرده همه زیر تیغ آمریکایی‌هاست به همین علت هر زمان که عراقی‌ها می‌خواهند پولی پرداخت کنند و یا قراردادها را تمدید کنند باید ابتدا از آمریکایی‌ها مجوز بگیرند.
تحریم‌های اقتصادی و بانکی اعمال‌شده علیه ایران، مشکلات عدیده‌ای را در زمینه مبادلات تجاری هم در بخش واردات و هم در بخش صادرات و نقل و انتقال پول و همچنین حمل‌و‌نقل کالا به وجود آورده و در پاره‌ای از اوقات صادرکنندگان را از ادامه فعالیت خسته و ناامید کرده است.
این فعال اقتصادی در این زمینه می‌گوید: در قراردادهایی که بخش‌های خصوصی دو کشور ایران و عراق با یکدیگر دارند و با وجود فشارهایی که آمریکایی‌ها در بخش تحریم دلار وارد می‌کنند اما کم و بیش به علت انعطاف‌پذیری بخش خصوصی، مراودات تجاری ایران و عراق چه از طریق دینار، لیر ترکیه و حتی یوآن چین به پیش می‌رود هرچند نباید این را از قلم انداخت که مشکلات صادرکنندگان ایرانی برای پیشبرد مراودات تجاری و اقتصادی تنها به عراق معطوف نمی‌شود بلکه صادرکنندگان ایرانی برای ارتباط با همه کشورها با چنین موانع و چالش‌هایی مواجه هستند.
