لیلا پورابراهیمی، اعتبار– ابراهیم رئیسی، رییس دولت سیزدهم در تازه‌ترین مجموعه دستورات خود که احیانا در زیرمجموعه برنامه هفت هزار صفحه‌ای وی قرار دارد دستور داده تا سند کاهش فقر تدوین شود. سندی که گفته شده هدف اصلی آن رفع فقر مطلق است.
جمعیت زیر خط فقط مطلق در ایران به مرز ۲۸ میلیون رسید
قطار فقر و تورم در ایران هیچ ایستگاه توقفی ندارد و به سرعت در حال طی مسیری فاجعه بار برای آینده کشور است، آینده‌ای که مردم را در خود له خواهد کرد و معیشت را به صفر خواهد رساند. این دقیقا همان چیزی است که اقتصاددانان، نخبگان و تحلیلگران مسائل اقتصادی از مدت‌ها قبل درباره آن هشدار داده‌اند، اما این هشدارها جدی گرفته نشد و نتیجه آن وضعیت خطرناکی است که هم‌اینک گریبانگیر ایران شده است.
از سویی نوع عملکردهای اقتصادی و فقرزدایی، صدای مجلسی‌ها را هم به عنوان حامیان دولت سیزدهم درآورد، به طور مثال در مردادماه امسال محسن پیرهادی، نایب رییس کمیسون تلفیق برنامه هفتم در مجلس اذعان کرد که جمعیت زیر خط فقط مطلق در ایران به مرز ۲۸ میلیون رسیده است.
دولت فاقد هرگونه استراتژی توسعه اقتصادی است
«مهدی پازوکی» اقتصاددان و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با اعتبار در مورد اینکه آیا چنین سیاست‌هایی(دستور رییس جمهور برای تدوین سند کاهش فقر) می‌تواند برای کشور راهگشا باشد گفت: خیر، چنین اقداماتی نمی‌تواند به هیچ عنوان تاثیری در وضعیت موجود داشته باشد، در واقع مسأله فقرزدایی باید در برنامه هفتم دیده شود و دولت اگر برنامه دارد باید به این سمت و سو حرکت کند. اما مشکل اینجاست که با گذشت دو سال از شروع به کار دولت سیزدهم، این دولت همچنان فاقد هرگونه استراتژی توسعه اقتصادی است.
اگر دولت برنامه دارد که دیگر نباید انتظار داشت کمیته امداد به عنوان یک نهاد امدادی و دستگاه اجرایی وارد میدان شود و برای فقرزدایی و استراتژی توسعه کشور برنامه تدوین کند.
دکتر پازوکی ادامه داد: نهادی مانند کمیته امداد که نمی‌تواند برای کشور استراتژی توسعه بنویسد، توسعه دارای علت و آثاری مشخص است در واقع مولفه‌هایی همچون سازماندهی مدیریت، نیروی انسانی متخصص، فرهنگ مناسب توسعه، امنیت و مواردی از این دست از عوامل توسعه هستند و وقتی هم که توسعه اقتصادی اتفاق می‌افتد شاهد رفع فقر، محرومیت، متعادل شدن توزیع درآمد، اصلاح نظام اداری و اصلاح ساختار اجتماعی و اقتصادی خواهیم بود.
به عقیده این اقتصاددان، مشکل در اینجاست که رییس جمهور نه مشاورانی قوی دارد و نه افرادی که بدانند استراتژی توسعه یعنی چه. این تحلیلگر اقتصادی در ادامه می‌افزاید: مگر دولت نمی‌گوید که برنامه دارد بنابراین فقرزدایی باید یکی از اولویت‌های برنامه هفتم توسعه باشد، رییس جمهور اسفند سال ۱۴۰۰ هم تاکید کرده بود که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن فقر از بین برود اما سوال اینجاست آیا واقعا فقر از بین رفته یا اینکه ابعاد آن بیشتر شده است؟ سوالی که اگر به قدرت خرید مردم در جامعه نگاه کنیم پاسخ آن کاملا واضح و مشخص است.
دولت از نخبگان استفاده نمی‌کند
وی تصریح کرد: طبق آخرین گزارش‌ها نرخ تورم به حدود ۴۶ درصد رسیده بنابراین قدرت خرید ضعفا کاهش بیشتری نسبت به قبل پیدا کرده است، در واقع مشکل اصلی دولت فقدان استراتژی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است، اگر دولت برنامه دارد که دیگر نباید انتظار داشت کمیته امداد به عنوان یک نهاد امدادی و دستگاه اجرایی وارد میدان شود و برای فقرزدایی و استراتژی توسعه کشور برنامه تدوین کند، در حالیکه همه این موارد جزو وظایف و ماموریت‌های سازمان برنامه است.
دکتر پازوکی ادامه داد: سازمان برنامه و بودجه طبق مأموریت‌های ذاتی خود باید نظرهای مشورتی ارائه دهد، استراتژی توسعه را برای مقامات سیاست‌گذار تبیین کرده و همه این موارد را در برنامه توسعه دخیل کند، اما اشکال دولت سیزدهم این است که از نخبگان استفاده نمی‌کند و از سوی دیگر دوستان دانشگاه امام صادقی هم کسانی هستند که تا پیش از این کوچکترین مسئولیت اجرایی نداشتند و صفر کیلومتر از دانشگاه آمده و با حقوق‌های بالا و با راننده و سایر امکانات، پشت میز نشین شده‌اند و اصلا متوجه نیستند که اگر کشور استراتژی توسعه و راهبرد مشخصی در این زمینه نداشته باشد قطعا در آن گسترش فقر اتفاق خواهد افتاد.
بهترین اقتصاددانان کشور خانه‌نشین شده‌اند
این تحلیلگر اقتصادی عنوان می‌کند: از آنجا که استراتژی اقتصادی دولت مشخص نیست به همین دلیل است که رییس جمهور به کمیته امداد دستور می‌دهد که آن‌ها درباره فقر وارد عمل شوند، باید توجه داشته باشیم همه اینها در شرایطی اتفاق می‌افتد که بهترین اقتصاددانان کشور خانه‌نشین شده‌اند به جهت اینکه حرف کارشناسی می‌زنند و اصطلاحا قبیله‌ای فکر نمی‌کنند، در حالی که تفکری که قبیله‌ای فکر کند محکوم به شکست است.
به عقیده دکتر پازوکی حتی تا دو سال دیگر هم ابعاد فقر در ایران از بین نخواهد رفت زیرا فقر قرار نیست با دستور و فرمان از بین برود آن هم از طریق دستگاهی اجرایی به نام کمیته امداد، هرچند یکسری از افرادی که از همین نهادها یعنی کمیته امداد و بهزیستی کمک مالی دریافت می‌کنند اصلا نیازمند نیستند زیرا سیستم این دو دستگاه دچار ایرادات و مشکلات اساسی بوده و نیازمند اصلاح است.
جامعه ایران به شدت در حال دو قطبی شدن است و طبقه متوسط با سرعت بالایی به سمت فقر حرکت می‌کند.
چندی قبل گزارشی از گسترش آمار فقر مطلق در ایران و رسیدن آن به حدود یک سوم جمعیت کشور منتشر شد، این اقتصاددان در واکنش به این موضوع بیان کرد: در این خصوص فعلا آمار دقیقی ندارم اما قطعا وقتی بالای ۵ سال، تورم در ایران بیش از ۴۰ درصد به ثبت می‌رسد این از دیدگاه من به عنوان یک تحلیلگر اقتصادی یعنی افزایش دامنه فقر. جامعه ایران به شدت در حال دو قطبی شدن است و طبقه متوسط با سرعت بالایی به سمت فقر حرکت می‌کند.
این تفکر که «مردم فقیر نیستند بلکه سطح توقع‌شان بالا رفته» مدت‌هاست در کشورمان طرفدارانی پیدا کرده است، به طور مثال اخیرا یک رسانه حامی دولت به نقل از یکی از خوانندگان خود مدعی شد؛ «در میدان خراسان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروندانی را می‌بینم که چرخ‌های فروشگاه را پر از جنس و کالا کرده و جلوی هر صندوق باید نزدیک به ۲۰ دقیقه معطل بشویم.» یا اینکه چندی قبل هم مدعی شد؛ «سفرهای مردم در ایام تعطیل سال به شمال نشانه پولدار بودن آنهاست و اگر مردم واقعا آن گونه که برخی مدعی‌اند فقیر هستند پس این گردش و تفریح رفتن‌شان با ماشین‌های شخصی و با این حجم ترافیک چیست؟»
دکتر مهدی پازوکی تحلیلگر مسائل اقتصادی در این زمینه می‌گوید: برخی به موضوعات اجتماعی، فرهنگی و یا اقتصادی نگاهی پوپولیستی دارند به طور مثال برای اینکه بگویند فقر نیست می‌گویند مردم به شمال سفر می‌کنند اما واقعا چه تعداد از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران آخر هفته با خودروهایشان به شمال می‌روند ۱۰۰ هزار خودرو یا ۲۰۰ هزار خودرو؟ اینها را که نمی‌توان سمبل جامعه ایرانی دانست. اگر به حاشیه شهرهای بزرگی مثل تهران و مشهد یا همین پاکدشت نگاهی بیاندازیم خواهیم دید که ابعاد فقر چگونه و با چه ابعادی قابل رؤیت است.
با برخوردهای هیئتی کاری از پیش نخواهد رفت
این اقتصاددان ادامه داد: آقای رئیسی در دوران تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری گفت ۷ هزار صفحه برنامه دارد خب کجاست، لااقل ۷ صفحه از آن برنامه را بیاورند و ارائه بدهند، معتقدم مشکل ایران توسعه نیافتگی است و طبق مباحث آکادمیک در یک جامعه توسعه نیافته، فقر و نابرابری و بی‌عدالتی وجود دارد. به عقیده دکتر پازوکی برای دستیابی به فقرزدایی، توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی باید با پدیده‌ها برخورد علمی کرد زیرا با برخوردهای هیئتی کاری از پیش نخواهد رفت.
وی تصریح کرد: جامعه‌ای که توسعه پیدا کرد فقر هم در آن کاهش پیدا می‌کند نمونه آن کشورهایی مانند ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلیس و سایر کشورهای اتحادیه اروپایی هستند که به توسعه دست پیدا کرده و حجم فقر در آن‌ها محدود شده است. به بیان دیگر باید گفت توسعه به افراد رشید و توانمند نیاز دارد، مشکل در اینجاست که ما بهترین نیروهای انسانی خود را در سال‌های اخیر از دست داده‌ایم و از توان آن‌ها استفاده نمی‌شود یا به طور مثال ۲۰ هزار مدیر مدرسه را تغییر دادند فقط به جرم اینکه احتمالا قبیله‌گرا نبودند، در حالی که اینها از نیروهای ارزشمند همین کشورند و با سرمایه همین کشور تربیت شده‌اند اما چنین بینشی ما را از وجود آنان محروم کرده است.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: رییس دفتر کلان سازمان برنامه می‌گوید برای اینکه جلوی تورم را بگیریم باید برخورد امنیتی کنیم، طرح چنین مباحث و راه حل‌هایی واقعا خنده‌دار است چنین برخوردهایی فقط در حکومت‌های غیرعلمی قابل مشاهده است، این نوع برخودرها و سخنان، کاملا غیرعلمی و ضدتوسعه‌ای است و چنین تفکراتی ایران را به عقب می‌راند.
دکتر مهدی پازوکی معتقد است: موضوع تورم یک بحث کاملا کارشناسی است و یک راهکار علمی می‌طلبد به بیان دیگر باید از طریق انظباط پولی و سیاست پولی مناسب جلوی تورم را گرفت و برخورد قهری تنها اقتصاد و فساد را زیرزمینی می‌کند و جز آن هیچ تاثیر دیگری ندارد.
