اعتبار، بنیامین نجفی: موضوع تغییر مکانیزم عرضه برخی محصولات همچون فولاد و سیمان به مناقشه‌ای بین وزارت اقتصاد و وزارت راه و شهرسازی در روزهای اخیر تبدیل شد. اتفاقی که مشابه آن چند سال پیش بر سر موضوع سهام پالایشگاهی‌ها رخ داد و کشمکش بین وزارت اقتصاد و وزارت نفت در آن زمان منجر به افت ارزش سهام این شرکت‌ها شد. اتفاقی که یک بار دیگر در بازار سهام و برای سهم‌های مرتبط با سیمانی‌ها و فولادها رخ داده و تاثیر چشم گیری در نزولی شدن بازار سرمایه در روزهای اخیر داشته است.
کارشناسان معتقدند یکی از مهم‌ترین دلایل تصمیم وزارت راه و شهرسازی برای حذف سیمان و فولاد از بورس کالا ترس از افزایش قیمت است، اما خروج سیمان و فولاد در کوتاه مدت از بورس کالا می‌تواند به افزایش تورم دامن بزند. بورس محلی برای پیدا کردن عامل عرضه و تقاضاست و اگر نخواهیم تخصیص را از مسیر بازار و بورس دنبال کنیم، باید شیوه‌ای اداری و دستوری را برای آن بیابیم. از این رو ممکن است خارج کردن سیمان و فولاد از بورس کالا در کوتاه مدت به دلیل افزایش تقاضای سفته بازی زمینه گران شدن این محصول را فراهم کند و هدف خارج کردن این دو کالای راهبردی در ساخت مسکن از بورس کالا محقق نشود.
کارشناسان معتقدند یکی از مهم‌ترین دلایل تصمیم وزارت راه و شهرسازی برای حذف سیمان و فولاد از بورس کالا ترس از افزایش قیمت است،
اما خروج سیمان و فولاد در کوتاه مدت از بورس کالا می‌تواند به افزایش تورم دامن بزند.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
در مرداد‌ماه امسال بود که رییس‌جمهوری به وزارتخانههای صمت، نفت و اقتصاد ماموریت داد که درخصوص عرضه کالاها در بورس کالا اعلام نظر کنند. صورت جلسه نشستی که در این زمینه برگزار شد، نشان می‌دهد که هر سه وزارتخانه بر تقویت بیش از گذشته بورس کالا رای داده‌‌‌اند. در ماه جاری اما با دستور ابراهیم رییسی مقرر شد که با هدف کاهش هزینه ساخت واحدهای نهضت ملی مسکن، هیات‌‌های کارشناسی متشکل از وزارتخانههای راه‌و‌شهرسازی، صنعت، معدن و تجارت و نیرو موضوع عرضه سیمان و فولاد از طریق بورس‌کالا را مورد بررسی قرار دهند. با وجود این و به دنبال دستور اعلام شده درخصوص عرضه سیمان و فولاد در بورس کالا به نظر می‌رسد که تغییراتی درخصوص نحوه و شرایط عرضه این دو محصول در بورس کالا ایجاد شود. اگرچه حذف سیمان و فولاد از بورس کالا بعید به نظر می‌رسد، اما تغییر رویه در عرضه تقریبا قطعی است. اما مهرداد بذر پاش وزیر راه و شهرسازی که آغازکننده این مناقشه بود در این باره گفته بود: «کسانی که سهامداران بورس هستند و افرادی که بورس کالا را تشکیل دادند، خودشان هم دارند کالا را در بورس عرضه می‌کنند. طبیعتاً این افراد میل به کاهش قیمت ندارند و ما نمی‌توانیم سرنوشت مردم را به این مسئله گره بزنیم. اگر قرار است سیمان و فولاد در بورس عرضه شود، قیمت پایه آن باید مدیریت شود. قیمت پایه باید از یک الگوی مناسبی تبعیت کند. به گفته خود دوستان در برخی از مقاطع با عرضه فولاد در بورس این کالا ۴۰ درصد گران‌تر می‌شود.»
مکانیزم عرضه و تقاضای آن به نحوی است که خروج آن باعث می‌شود دست‌های پشت پرده زیادی فعال شوند.
مسوولان وقت وزارت صمت اعلام کرده بودند که بازار سیمان یا فولاد عملا قبل از ورود به بورس‌کالا دست چند نفر افراد مشخص بوده است.
تبعات حذف سیمان و فولاد از بورس
اگر چنانچه سابقه تاریخی بورس‌کالا را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که همواره با مساله هجمه به بورس‌کالا مواجه بوده‌ایم. بعضی از این انتقادات باعث شده که بورس‌کالا مکانیزم و فرآیند خودش را بهبود ببخشد، ولی در مواردی که مربوط به خروج برخی کالاها از بورس‌کالا بوده این موضوع بیشتر ریشه در جاهای دیگری داشته است و سیاستگذار تلاش می کرد که آدرس دیگری را به عنوان ریشه مشکل معرفی کند.
اما مشخصا اگر بخواهیم سیمان و فولاد را مورد بررسی قرار دهیم باید بگویم که اگر به قبل از عرضه سیمان در بورس کالا یعنی سال ۱۴۰۰ برگردیم، متوجه می شویم که چرخه توزیع این محصول در کشور مختلف بود و بازار سیاه برای آن تشکیل می‌شد و همین طور با قیمت‌های عجیب و غریب در بعضی فضاها عرضه می‌شد و در عین حال متقاضی هم نمی‌توانست به طور کامل به آن دسترسی داشته باشد.
در واقع این محدودیت‌ها باعث شد بورس کالا ابتکارعمل به خرج دهد و با پذیرش سیمان به تدریج اشخاص حقیقی هم به صورت مستقیم این توان را پیدا کردند که بتوانند از بورس کالا سیمان خودشان را خریداری کنند. از سوی دیگر اگر قیمت‌ها را بررسی کنیم می‌بینیم که این قیمت‌ها کاملا به صورت طبیعی افزایش پیدا کردند، یعنی متاثر از شرایط تورمی و بهای تمام شده بوده و یک افزایش غیر‌طبیعی نبوده است؛ یعنی اگر چنانچه کلیه کالاها را در بازارهای مختلف بررسی کنیم، می‌بینیم که افزایش قیمت سیمان هم طی سالیانی که اتفاق افتاده بر مدار اقتصاد تورمی بوده و اینگونه نبوده که مکانیزم عرضه و تقاضا عامل افزایش شدید قیمت بوده باشد. چرا که اساسا افزایش شدید قیمت ها در بورس کالا هیچ زمان رخ نداده است.
مساله دیگر اما درخصوص فولاد است. مکانیزم عرضه و تقاضای آن به نحوی است که خروج آن باعث می‌شود دست‌های پشت پرده زیادی فعال شوند. مسوولان وقت وزارت صمت اعلام کرده بودند که بازار سیمان یا فولاد عملا قبل از ورود به بورس‌کالا دست چند نفر افراد مشخص بوده است. بنابراین نمی‌توان مکانیزم بورس‌کالا را تحت‌الشعاع قرار داد و نباید گفت که این مکانیزم ناکارآمد بوده است. آنچه به نظر می‌آید این است که وزارت راه وشهرسازی باید گره مشکلات مسکن ملی را در جای دیگری جست و جو کند. در نهایت اما براساس اخباری که به گوش می‌رسد به احتمال زیاد تغییراتی را در عرضه این دو محصول مذکور شاهد خواهیم بود. التبه بعید به نظر می‌رسد که شاهد خروج آنها از بورس‌کالا باشیم، اما برای اینکه طرح دولت هم روی زمین نماند تغییراتی ایجاد می‌شود که نمی تواند خوشایند شرکت‌های تولیدی باشد و در سال‌های آینده تولید را با چالش جدی مواجه خواهد کرد. چرا که مشخصا سودآوری شرکت ها را با چالش مواجه می کند.
