لیلا پورابراهیمی،اعتبار- رییس مرکز پژوهش‌های مجلس اسلامی چند روز قبل در نشست نخبگان تحقیقات و مرجعیت علمی گفت: تصمیم اشتباه حکمران، ممکن است تاثیری بگذارد که عوارض آن قابل جبران نباشد، خروج نخبگان، سه برابر درآمدهای نفتی به کشور ضرر می‌زند. این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که کارشناسان و پژوهشگران از مدت‌ها پیش درباره افزایش مهاجرت از ایران که از متوسط جهانی فراتر رفته هشدار داده بودند اما هشدارها نه تنها جدی گرفته نمی‌شود بلکه راه انکار، ممنوعیت انتشار آمارها و ایجاد محدودیت برای رصدخانه مهاجرت را سرلوحه خود قرار می‌دهد.
کارآفرینان و صاحبان صنایع کشورهای همسایه را ترجیح می‌دهند
دکتر «جعفر خیرخواهان»، پژوهشگر اقتصاد سیاسی در گفت‌وگو با اعتبار به موضوع مهاجرت پرداخت و گفت: در زمان وقوع جنگ جهانی دوم، کشور آمریکا به مقصد نهایی بسیاری از نخبگان به ویژه از کشور آلمان تبدیل شد در ادامه تعداد زیادی از دانشمندان و نخبگان شوروی سابق نیز مانند آلمان و به علت شرایط بد اقتصادی، سرکوب، سانسور، دخالت دولت و عدم وجود فضای آزاد برای تحقیق و پژوهش به آمریکا مهاجرت کردند، کشور چین هم با استقرار نظام مائو و فضای کمونیستی از این قاعده مستثنی نبود به علاوه اینکه چنین وضعیتی در کشوری مانند هند هم اتفاق افتاد تا طیف زیادی از دانشمندان، ریاضیدانان و فیزیکدانان هندی به بهترین دانشگاه‌های کشور آمریکا عزیمت کنند، در مجموع باید گفت کشور ایالات متحده آمریکا توانست با جذب همین نخبگان و نیروی انسانی متخصص آن هم از کشورهای رقیب و با در کنار هم قرار گرفتن یکسری عوامل مهم دیگر به ابرقدرت جهان تبدیل شود.
دکتر خیرخواهان بیان کرد: در ایران اما موج‌های مختلفی به وقوع پیوست که روند مهاجرت نخبگان را افزایش و گاهی کاهش داد، از زمان پیروزی انقلاب روند مهاجرت‌ها از ایران آغاز شد و با آغاز جنگ این روند تشدید بیشتری یافت پس از دوران جنگ و در دولت سازندگی با سیاست‌هایی که در دستور کار قرار گرفت روند مهاجرت از ایران در حال کاهش بود یا حتی در دولت اصلاحات ما دیدیم که بسیاری از ایرانیان به کشور برگشتند اما مجددا در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد این روند برعکس شد، افزایش تحریم‌های جهانی، بالا گرفتن خطر وقوع جنگ و عدم رفتار مناسب نظام داخلی با نیروهای فکری در زمان حال حاضر روند مهاجرت نخبگان و کلا ایرانیان را از کشور شدیدتر از هر زمان دیگری کرده است. تا بواسطه آن نیروهای متخصص ایرانی به رایگان در اختیار آمریکا و کانادا و سایر کشورها قرار بگیرند.
مسئولینی که باید فکری برای رشد و توسعه کشور بکنند سرگرم کارهای دیگرند و اصطلاحا مملکت روی هواست و هیچ مسیر و آینده روشن و مشخصی هم وجود ندارد در حقیقت می‌خواهم بگویم ما هیچ چشم‌انداز مثبتی برای آینده نداریم.
وی می‌افزاید: در اینجا به طور واضح می‌توان دید که چگونه کارآفرینان، صاحبان صنایع و تولیدکنندگان ایرانی که تمایل ندارند زیاد از کشور دور شوند به کشورهای همسایه مهاجرت می‌کنند، در واقع ایران به دافعه‌ای برای این نیروها تبدیل شده است.
ایران هیچ چشم‌انداز روشنی برای آینده ندارد
به عقیده این پژوهشگر اقتصاد سیاسی، ایران در ده سال اخیر، هیچ رشدی نداشته است در حالی که مردم جذب فضاهایی می‌شوند که در آنجا شغل‌های مفید و پردرآمدی در انتظارشان باشد، دکتر خیرخواهان می‌گوید: وقتی در کشور سرمایه‌گذاری نشده، تولید تحت فشار است، هر فعالیت تولیدی هزینه‌زا است به علاوه مشکلات داخلی و تحریم‌های بین‌المللی که بر آن سایه انداخته بالطبع نیروهای انسانی شروع به مهاجرت می‌کنند، همه اینها در شرایطی‌ست که می‌بینیم دولت آن دلسوزی و توجه و حمایت را نسبت به بخش‌های تولید ندارد و مسئولینی که باید فکری برای رشد و توسعه کشور بکنند سرگرم کارهای دیگرند و اصطلاحا مملکت روی هواست و هیچ مسیر و آینده روشن و مشخصی هم وجود ندارد در حقیقت می‌خواهم بگویم ما هیچ چشم‌انداز مثبتی برای آینده نداریم.
وی معتقد است: در حال حاضر آخرین امیدهای هر فردی از نوجوان و جوان گرفته تا سایر طیف‌های جامعه از بین رفته، همه احساس می‌کنند که برای شروع هر کار و ایده‌ای دائما به در بسته می‌خورند، حتی اگر مدرک دانشگاهی هم بگیرند در داخل کشور فاقد ارزش است و شغلی برایشان وجود ندارد کسی هم که بخواهد کارآفرینی، فعالیت تولیدی و اشتغالزایی انجام بدهد نیز به علت رویه‌های فسادی که در کشور به وجود آمده از کار خود پشیمان می‌شود.
دکتر جعفر خیرخواهان عنوان می‌کند: زمانی برای مردم افغانستان که از کشوری فقیر هستند ایران کشور مناسبی برای مهاجرت و کار بود اما الان وضعیت طوری شده که حتی آن‌ها هم به این نتیجه رسیده‌اند که ایران جایی برای زندگی نیست و باید به سایر کشورها مثل عراق و ترکیه بروند. متاسفانه کشور مانند یک دیگ جوشان شده و شرایطش بسیار نامناسب است، مهاجرت به قشرهای مختلف رسیده و مردم حتی حاضرند رنج دوری از وطن و خانواده را به جان بخرند و از ایران خارج شوند.
دکتر خیرخواهان: آخرین امیدهای هر فردی از نوجوان و جوان گرفته تا سایر طیف‌های جامعه از بین رفته، همه احساس می‌کنند که برای شروع هر کار و ایده‌ای دائما به در بسته می‌خورند.
موج تهدیدها و هشدارها علیه دانشگاهیان
وی در پاسخ به این پرسش که چه عواملی کشور ایران را به اینجا رسانده است توضیح داد: عوامل تاثیرگذار برای مهاجرت از کشور ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد، به طور مثال یک دانشگاهی خاصه در رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی علاقمند است در کلاس درس خود آزادانه به بحث و نظر بپردازد و آنچه را که آموخته به دانشجویان منتقل کند اما وقتی با موج تهدیدها و هشدارها مواجه می‌شود بودن در این محیط و فضا برای او دشوار می‌شود.
این پژوهشگر اقتصاد سیاسی در مورد اینکه آیا هشدارهای داده شده تأثیری بر سیاستمداران دارد؟ و اینکه چشم‌انداز آینده برای ایران چگونه خواهد بود بیان کرد: در یک دیدگاه خاص، حکومت‌هایی هستند که می‌گویند هر کسی دوست ندارد و ناراضی‌ست راه خروج برایش باز است و می‌تواند برود در این وضعیت اوضاع برای چنین حکومت‌هایی کم دردسرتر می‌شود و کسانی هم که باقی می‌مانند یا این وضعیت را پذیرفته‌اند و یا اینکه آنقدر ضعیف هستند که نمی‌توانند کار دیگری انجام بدهند، اما در دیدگاه دوم شاید حکومت‌هایی هم وجود داشته باشند که به این هشدارها و تشدید مهاجرت‌ها توجه کرده و به این نتیجه برسند راهی که رفته‌اند اشتباه بوده بنابراین روی سیاست‌های خود تجدیدنظر می‌کنند اما با توجه به شرایط حال حاضر جامعه ایران، به نظر می‌رسد چنین رویکردی در اینحا وجود ندارد حداقل چنین چیزی را در چند سال اخیر مشاهده نکردیم. رویکرد فعلی معتقد است سیاست‌هایش درست بوده و عملکردش فاقد اشکال و ضعف است.
جامعه ایران در حال تهی شدن است
دکتر خیرخواهان تأثیر مهاجرت نخبگان از ایران در برنامه‌های توسعه‌ای کشور را هم مورد اشاره قرار داد و به اعتبار گفت: در تمام کشورها هر چه جلوتر می‌رویم نقش و جایگاه نیروهای فکری و دانشی، صاحبان اندیشه و دانشمندان بیشتر و بیشتر می‌شود اما جامعه ایران در حال تهی شدن است، در اینجا ما کسانی را بر مستندهای مدیریتی می‌بینیم که حتی در صحبت کردن اولیه خود هم مشکل دارند و فاقد سواد اولیه هستند، آثار این رویه خطرناک را به خوبی می‌توان مشاهده کرد رویه‌ای که نه تنها ما را به توسعه نمی‌رساند بلکه به سمت سقوط عملکردی هدایت کرده و حفظ شرایط فعلی را مشکل می‌کند.
ایکاش تصمیم‌گیران جامعه هشدارها را در نظر بگیرند زیرا اگر مهاجرت‌ها همین‌طور ادامه پیدا کند در آینده نزدیک حتی برای مدیریت بخش‌های زیرساختی مثل آب، برق و گاز هم با بحران مدیر مواجه می‌شویم و نمی‌توانیم کشور را اداره کنیم.
